تعریف اختلال شخصیت اجتنابی بر اساس الگویی بلندمدت از خویشتن‌داری و پرهیز است در موقعیت‌هایی که اجتماعی‌اند یا با تکامل و دستاورد مرتبط هستند. کسانی که در این وضعیت‌اند ممکن است احساس اضطراب نکنند، ولی بر نگرانی و بیم تکیه می‌کنند، به دلیل باور همیشگی به اینکه چنین چیزی به آنها کمک می‌کند از حادثه اجتناب کنند.
این مشکل ممکن است خودش را به آن شکل نشان بدبد، یا اینکه وجود شخص را پر از تنش و ترس‌های طاقت‌فرسای ناشی از بازخورد منفی و طرد بکند که در نهایت ممکن است باعث شود فرد از موقعیت‌های اجتماعی پرهیز کند.
اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است شبیه کمرویی یا اضطراب اجتماعی به نظر برسد، ولی به چیزی بیش از روابط و دلواپسی در موقعیت‌های ناآشنا مربوط می‌شود. اختلال شخصیت اجتنابی روابط را، در هر سطحی که باشند، از آنچه که هستند سخت‌تر می‌کنند، برای همۀ ما!
یک روز عادی از زندگی
شما ممکن است پیوسته دل‌مشغول این باشید که وقتی مردم متوجه بی‌کفایتی شما برای آنها بشوند، چه واکنشی نشان می‌دهند. یا ممکن است دست به اقداماتی خودتخریبی بزنید تا بتوانید پروژه‌های محل کار یا تحصیل خود را به‌خوبی انجام دهید، چرا که پایین‌تر از حد متوسط انجام دادن کارها یا تصمیم‌گیری‌های شخصی و همچنین داشتن عملکرد ضعیف پذیرفتنی نیست.
اگر از قضاوت و انتقادی که به نظرتان اجتناب‌ناپذیر است بترسید، ممکن است از دیگران کناره‌جویی کنید و مردد باشید که به دنبال دوستی‌ها و رابطه‌ها بروید. در همان حال ممکن است در حسرت این باشید که بتوانید به‌راحتی معاشرت کنید یا ارتباط تشکیل بدهید؛ درنتیجه چنین تعارض درونی‌ای می‌تواند منجر به پریشانی و آشفتگی شما بشود.
چند واقعیت کوتاه:
• اکثر پژوهش‌ها می‌گویند که اختلال شخصیت اجتنابی در میان حدود 5/1 تا 2 درصد جمعیت رخ می‌دهد. این تعداد در جامعۀ آمریکا می‌شود حدود 8 میلیون نفر.
• زنان کمی بیش از مردان احتمال دارد که به این اختلال دچار شوند.
• متخصصان بالینی اختلال شخصیت اجتنابی را در بزرگسالان تشخیص می‌دهند.
این همان خجالت یا اضطراب اجتماعی نیست
اگر شما با اختلال شخصیت اجتنابی درگیر باشید، ممکن است دیگران خیال کنند خجالتی، خوددار یا منزوی هستید. ولی این اختلال فراتر از خجالت است، هرچند نشانه‌های اولیه معمولاً شامل کمرویی در دوران کودکی نیز می‌شود. خجالتی‌ها ممکن است هنگام برقراری ارتباط با آدم‌های جدید در اوایل مشکل داشته باشند، ولی با گذشت زمان احساس راحت‌تری پیدا می‌کنند.
یک روز عادی از زندگی
با داشتن اختلال شخصیت اجتنابی، ممکن است به قدری درگیر این باشید که دیگران متوجه می‌شوند شما چه نقص‌ها یا بی‌کفایتی‌هایی در خودتان می‌بینید، که دیگر در معاشرت با آنها احساس امنیت یا راحتی نکنید.
اضطراب اجتماعی و اختلال شخصیت اجتنابی آن‌قدر به یکدیگر شباهت دارند که برخی متخصصان معتقدند اختلال شخصیت اجتنابی را باید شکل شدیدی از اضطراب اجتماعی دانست. اختلال اضطراب اجتماعی همچنین از این جهت قابل‌توجه است که به تعاملات اجتماعی محدود نمی‌شود. ترس از قضاوت بی‌رحمانه ممکن است بهره‌وری و موفقیت‌های زندگی فرد را هم تحت تأثیر قرار دهد. به قول معروف: اگر اصلاً امتحانش نکنم، شکست هم نمی‌خورم.
یک تفاوت کلیدی بین این دو مقوله اینجاست که افرادی که به اضطراب دچارند معمولاً پاسخ‌هایشان را به‌عنوان اضطراب شناسایی می‌کنند. اگر اضطراب اجتماعی داشته باشید، ممکن است از رفتن به مهمانی خیلی واهمه داشته باشید. ممکن است حتی بدانید که آنچه نگرانش هستید – مثلاً ریختن نوشیدنی روی لباستان یا زدن حرفی نامربوط – احتمالش خیلی کم است، ولی همچنان نگرانید و کاری از دستتان برنمی‌آید. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً همین آگاهی را کم دارند. در عوض، ممکن است کاملاً قانع شوید که شما حرفی خواهید زد یا کاری خواهید کرد که دیگران درباره‌تان قضاوت منفی کنند.
معنایش جامعه‌ستیزی هم نیست
جامعه‌ستیز یعنی غیراجتماعی. افراد جامعه‌ستیز از دیگران دوری می‌کند چرا که از معاشرت با خودشان راضی‌ترند از هر آنچه ممکن است دیگران به آنها بدهند. ترسیدن از طرد از سوی دیگران و اصلاً نخواستن معاشرت ایشان دو چیز متفاوت‌اند.
زندگی توأم با اختلال شخصیت اجتنابی چگونه است؟
پژوهشگران 15 فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی را بررسی کردند تا بتوانند بینش دقیق‌تری نسبت به تجربه‌های روزانۀ این مشکل پیدا کنند. شرکت‌کنندگان به توصیف تجربه‌های خود پرداختند و پژوهشگران چندین مضمون کلیدی را در آنها شناسایی کردند:
• تقلا برای اینکه کسی باشند
• ترس و حسرت
• آرزومند ارتباط
• وحشت از نزدیک شدن
• تنها بودن، چه در شادی و چه در غم
• وجود پر تردید
• احساس ناامنی
• در جستجوی معنای خود
پژوهشگران، در گزارشی تکمیلی، همچنین به این نکته پی بردند که شرکت‌کنندگان آزمایش اهداف مشابهی برای درمان دنبال می‌کنند:
• برقراری اعتمادبه‌نفس
• یافتن قدرت درونی برای کنار آمدن با چالش‌ها
• احساس ارزشمندی و به حساب آمدن در جامعه
• شناختن بهترِ خودشان
• زندگی آزادانه بدون در نظر گرفتن احتمال طرد
علائم اختلال شخصیت اجتنابی
اگر به اختلال شخصیت اجتنابی دچار باشید، احتمالاً علائم شما عبارت‌اند از:
• پرهیز از موقعیت‌های اجتماعی، یا عقب ایستادن زمانی که نمی‌توانید از آنها کناره بگیرید
• خود را پایین‌تر از دیگران دانستن
• داشتن حساسیت بسیار نسبت به قضاوت یا بازخورد منفی
این نشانه‌ها ممکن است به شکل‌های مختلفی بروز پیدا کنند. ممکن است شما این موارد را تجربه کنید:
• پرهیز از انجام دادن فعالیت‌ها زمانی که مجبورید با سایرین وقت بگذرانید
• نگه داشتن اطلاعات شخصی‌تان پیش خودتان
• نگرانی مدام دربارۀ تأثیرتان بر دیگران
• باور به اینکه در نظر دیگران بدون جاذبه یا دست‌وپاچلفتی هستید
• تصور کردن منظم رابطه‌هایی که دلتان می‌خواهد داشته باشید
• دشواری به اشتراک گذاشتن احساساتتان، حتی با آنها که دوستشان دارید
• پرهیز از آزمودن چیزهای جدید، چون نمی‌خواهید خجالت‌زده بشوید
• موقعیت‌های روزانه را دشوار یا باعث سرافکندگی می‌دانید
• احساس می‌کنید حسی که به خودتان دارید نامشخص یا ناقص است
• پرهیز از مکان‌ها، آدم‌ها و موقعیت‌هایی که برایتان آشنا نیستند
نگرانی شما از انتقاد احتمالی دیگران ممکن است منجر شود به اینکه دائماً حرف‌ها و رفتارهای آنها را در ذهنتان مرور کنید. ممکن است اظهارات خنثی را، مانند «من تازه کارِت رو دیده‌م» یا «می‌شه لطفاً یه نگاه دیگه بهش بندازی؟»، قضاوت یا انتقاد در نظر بگیرید.
اختلال شخصیت اجتنابی لزوماً معنایش این نیست که خودتان را کاملاً منزوی کنید.
شاید احساس کنید که قادرید با آدم‌ها وارد رابطه شوید، با آدم‌هایی که می‌توانند متقاعدتان کنند که به شما محبت دارند. باوجوداین ممکن است به مقدار زیادی اطمینان‌بخشی نیاز داشته باشید تا اعتماد کنید و باورتان بشود که آنها واقعاً شما را بدون هرگونه قضاوتی می‌پذیرند.
چه چیزی موجب اختلال شخصیت اجتنابی می‌شود؟
متخصصان هنوز نتوانسته‌اند یک دلیل قطعی و واضح برای ایجاد اختلال شخصیت اجتنابی پیدا کنند، ولی بیشترشان معتقدند که از ترکیبی از عوامل ایجاد می‌شود:
• محیط و روابط ابتدای دوران کودکی
• تجربیات زندگی که شخصیت شما را شکل می‌دهند
• ژنتیک یا سابقۀ خانوادگی این بیمار
نکته‌ای دربارۀ زمینۀ ژنتیکی
«اعضای خونواده‌مون چیز دارن... اختلال.»
ژنتیک در ایجاد برخی بیماری‌های جسمانی یا روانی نقش دارد، ولی این پایان قصه نیست. اپی‌ژنتیک به بررسی این موضوع می‌پردازد که تفاوت‌های موروثی در DNA شما چگونه خودش را نشان داده – یا نداده – است. معنایش هم این است که زمینه‌هایی که در خانواده‌تان وجود دارند ممکن است در شما غیرفعال باقی بمانند یا اینکه وقتی نشانه‌های اولیه‌شان را بروز دادند، ممکن است برگشت‌پذیر و قابل تغییر باشند.
بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که اختلالات شخصیتی به‌عنوان پاسخی انطباقی در مقابل موقعیت‌های چالش‌برانگیز یا ترومایی در انسان شکل می‌گیرد. به بیان دیگر، این ویژگی‌ها و رفتارهای خاص ممکن است در نقش مکانیزم‌های دفاعی عمل کنند. اینها کمکتان می‌کنند که از پسِ استرس بربیایید و شما را از درد هیجانی محافظت می‌کنند.
برخی پژوهشگران می‌گویند که تجربه‌های دلبستگی یا رها شدن در ارتباط با نخستین مراقبان انسان می‌توانند نقش پررنگی در شکل‌گیری اختلال شخصیت اجتنابی ایفا کنند. ممکن است پدر یا مادر شما، به‌جای فراهم‌سازی حمایت و تشویق:
• از شما غفلت کرده باشند یا نادیده‌تان گرفته باشند
• از شما انتقادهای تند و بی‌رحمانه کرده باشند
• مسخره، تحقیر یا بی‌ارزشتان کرده باشند
پیوندهایی که با مراقبان اولیه‌مان داریم معمولاً بنیان روابطی را تشکیل می‌دهند که بعدها در زندگی‌مان ایجاد می‌کنیم. اگر انتقادهای آنها را جذب کرده باشیم، ممکن است با تصویری منفی از خودمان رشد کرده باشیم و به‌سختی بتوانیم به دیگران اعتماد کنیم. این حالت دلبستگی ترس‌خورده یا اجتنابی ممکن است شکل دادن روابط را دشوار کند. باوجود اشتیاقی که به صمیمیت دارید، ممکن است قادر نباشید بر این اعتقاد راسخ درونی غلبه کنید که درنهایت با همان طرد و تحقیر همیشگی مواجه خواهید شد.
یک روز عادی در زندگی
ممکن است هنگام ارزیابی به متخصص بالینی بگویید که در محل کارتان خیلی مردد هستید که حرفی بزنید، چون که به نظر می‌رسد همۀ همکارانتان بسیار باتجربه‌تر و حرفه‌ای‌تر از شما هستند. شک ندارید که آنها به پیشنهادهای شما خواهند خندید.
همچنین ممکن است به متخصص بگویید که، برعکس، هیچ مشکلی ندارید که به دوستان نزدیک و عزیزانتان بگویید چه فکری در سرتان است. هیچ وقت هم نگران این نیستید که آنها به شما بخندند.
با چنین اطلاعاتی، یک فرد متخصص احتمالاً اختلال شخصیت اجتنابی را در شما تشخیص نخواهد داد. متخصص تشخیص می‌تواند اختلال شخصیت اجتنابی را زمانی تشخیص بدهد که شما بگویید به نظرتان غیرممکن است که به دنبال دوستی و رابطۀ عاطفی باشید یا پروژه‌هایی را که شروع می‌کنید، تمام کنید، چون می‌ترسید که مسخره یا طرد بشوید. ممکن است به توضیح در این باره هم بپردازید که دائماً برای پرهیز یا فرار از هرگونه احتمال طرد شدن، متحمل درد می‌شوید. این علامت می‌تواند خودش را در رویدادهای روزمره‌ای نشان بدهد که در ادامه می‌خوانید.
یک روز عادی در زندگی
• مصاحبۀ شغل رؤیایی‌تان را رد می‌کنید چون نگرانید که نتوانید تأثیر مثبتی بگذارید
• هیچ وقت در کارهای کلاسی مشارکت نمی‌کنید، حتی باوجود اینکه می‌دانید مشارکت کلاسی بخش مهمی از نمرۀ شما را تشکیل می‌دهد
• دعوت همسایه‌ها را رد می‌کنید، چون مطمئنید که آنها واقعاً دلشان نمی‌خواهد که شما را بشناسند
اگر اختلال شخصیت اجتنابی را به حال خود رها کنید، چه می‌شود؟
اختلال شخصیت اجتنابی اگر مدیریت نشود، پس از مدتی می‌تواند کم‌کم تأثیری عمیق بر تجربه‌های روزمره‌تان بگذارد. ممکن است به بعضی از این مسائلی پی ببرید که در ادامه می‌آید:
انزوا و تنهایی
همۀ آدم‌ها در آرزوی شبکۀ اجتماعی گسترده نیستند و هیچ اشکالی ندارد که فقط یک یا دو دوست صمیمی داشته باشید – به شرطی که خودتان از داشتن چنین روابطی راضی باشید. با داشتن اختلال شخصیت اجتنابی، هنگام دوست پیدا کردن یا رفتن به قرار عاشقانه دچار تردید خواهید شد، چون عمیقاً احساس می‌کنید که آنها شما را پس خواهند زد. چنین باوری می‌تواند مانع شکل‌دهی روابط رضایت‌بخش بشود. فقدان ارتباط اجتماعی ممکن است باعث شود احساس تنهایی و انزوا کنید. حتی ممکن است در ایجاد افسردگی نیز سهمی داشته باشد.
چالش‌هایی در محل تحصیل و کار
ترس از بازخورد منفی و دشواری ارتباط برقرار کردن با دیگران ممکن است درنهایت بر کارکرد شما در محل کار یا تحصیل اثر منفی بگذارد.
در محل تحصیل
یک روز عادی در زندگی
استادتان در ارائۀ کلاسی‌اش یک مفهوم جدید را توضیح می‌دهد، ولی شما کاملاً درکش نمی‌کنید. دلتان می‌خواهد به او بگویید که بیشتر توضیح بدهد و شفاف‌تر بگوید، ولی نگرانید که نکند تنها عضو کلاس باشید که آن را نمی‌فهمد.
ممکن است با خودتان بگویید: «همه می‌فهمم من چقدر خنگم.» و درنتیجه چیزی نمی‌پرسید.
بعدها، همین مفهوم در امتحان هم می‌آید و شما جوابش را اشتباه می‌نویسید.
در محل کار
یک روز عادی در زندگی
هر هفته اعضای گروه شما دور هم جمع می‌شوند تا مسائل مهم هفتۀ گذشته را مرور کنند و دربارۀ ایده‌های تازۀ مربوط به پروژه‌ها حرف بزنند. سرپرست شما یکی‌یکی از همه می‌خواهد نظرشان را بگویند و انتظار می‌رود که همه مشارکت کنند.
شما می‌دانید که حتماً یک نفر پیدایش می‌شود که بگوید ایده‌های شما چقدر مزخرف‌اند؛ دیر و زود دارد ولی سوخت‌وسوز ندارد. آن‌قدر از فکر حضور در این جلسه عصبی می‌شوید که هر هفته زود می‌روید خانه و جلسه را می‌پیچانید.
بعد از چند هفته، سرپرست شما صدایتان می‌کند و بهتان یادآوری می‌کند که شرکت در این جلسه‌ها دلبخواهی نیست؛ این کار باعث می‌شود از احتمال اخراج شدنتان چنان وحشت کنید که حتی بخواهید پیش‌دستی کنید و خودتان استعفا بدهید.
کمک گرفتن برای اختلال شخصیت اجتنابی
اگر اختلال شخصیت اجتنابی داشته باشید، در میان گذاشتن دغدغه‌تان با روان‌درمانگرتان ممکن است در نظرتان چشم‌اندازی وحشتناک داشته باشد. حتی اگر فکر کنید که روان‌درمانی می‌تواند کمکتان کند کمی از آشفتگی‌تان رها شوید، باز هم ترس از قضاوت و انتقاد ممکن است بچربد بر اشتیاق شما نسبت به دریافت کمک و حمایت.
با این همه، به این فکر کنید که متخصصان سلامت روان در مراقبت مشفقانه مهارت دارند؛ فرقی هم نمی‌کند که شما در چه وضعیتی باشید. آنها درک می‌کنند که این انتخاب خودتان نبوده که اختلال شخصیت داشته باشید.
روان‌درمانگر با شما همدردی می‌کند و مهربانی نثارتان می‌کند و درعین‌حال تجربه‌تان را به رسمیت می‌شناسد، کمکتان می‌کند نشانه‌ها را تشخیص بدهید و روش‌های مفید کنار آمدن را بیابید. هرگاه نشانه‌های شما منجر شدند به افکاری دربارۀ خودآسیب‌رسانی یا خودکشی، حتماً ارزشش را دارد که به دنبال کمک و حمایت حرفه‌ای بروید.
نشانه‌های خطر خودکشی
بعضی چیزها را همۀ ما باید بدانیم: نحوۀ انجام CPR (احیای قلبی-ریوی)، مانور هایملیخ (اقدامی حیاتی در فوریت‌های پزشکی برای پیشگیری از خفگی) و کمک‌های اولیۀ اساسی. نحوۀ تشخیص خطر خودکشی نیز باید یکی از این چیزها باشد.
برخی علائم خطر خودکشی عبارت‌اند از:
• کناره‌گیری از عزیزان و منزوی کردن خود
• تردید داشتن شخص بین اینکه دیگر نمی‌خواهد زندگی کند و مطمئن نبودن از اینکه می‌خواهد بمیرد
• حرف زدن یا نوشتن دربارۀ مرگ یا خودکشی
• سروسامان دادن به دارایی‌ها و...، مثل بخشیدن جوایز و غیره
• داشتن سابقۀ اقدام به خودکشی
درمان اختلال شخصیت اجتنابی
هرچند هیچ دارویی ویژۀ اختلال شخصیت اجتنابی وجود ندارد، درمجموع روش درمان این مشکل از طریق صحبت‌درمانی است که به آن روان‌درمانی نیز گفته می‌شود.
درمان به معنای تغییر گرایش یا شخصیت شما نیست؛ بلکه دست گذاشتن و غلبه کردن بر ترس از طرد شدن می‌تواند کمک کند با خودتان و نیز با دیگران ارتباطاتی مستحکم‌تر برقرار سازید. درنتیجه روان‌درمانی نیز می‌تواند یاری‌تان کند حس کاملی از خودتان به دست بیاورید.
روان‌درمانی برای اختلال شخصیت اجتنابی
هنگامی که بحث درمان برای این مشکل به میان می‌آید، معمولاً مفیدترین گزینه این است که با درمانگری کار کنید که تخصصش اختلالات شخصیت باشد، به‌ویژه به این دلیل که علائم اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است مشابه علائم اضطراب اجتماعی باشد.
درنهایت چه باید کرد؟
متخصصان هنوز برای اختلال شخصیت اجتنابی یا هیچ کدام از اختلال‌های شخصیتی دیگر راه معالجه‌ای پیدا نکرده‌اند، ولی حمایت روان‌درمانگر حرفه‌ای می‌تواند تفاوت معناداری خلق کند.
البته فراموش نکنید که روان‌درمانی شخصیت شما را به طور کامل تغییر نخواهد داد، بنابراین ممکن است هنگام تعامل با افراد یا موقعیت‌های تازه همچنان تردید داشته باشید. ولی به‌هرحال روان‌درمانی فضایی امن و دور از قضاوت برایتان فراهم می‌کند تا به افکار پریشان‌کننده‌تان بپردازید و آنها را به چالش بکشید؛ همین امر می‌تواند غلبه بر تردیدهای شخصی و ساختن روابط رضایت‌بخش را برایتان ساده‌تر کند.
نظرتان را درمورد کارگاه با ما به اشتراک بگذارید