به دست آوردن چیزی تازه ممکن است بامزه و هیجان‌انگیز باشد. حتی وقتی داریم خرید معمولی خانه را انجام می‌دهیم، همین تجربۀ خریدن یک چیزِ خوب می‌تواند به ما این احساس را بدهد که دستاوردی داشته‌ایم و کاری را به سرانجام رسانده‌ایم. در واقع پژوهشی در سال 2014 نشان داده که خرید کردن به سبک شدن بار غم کمک می‌کند و به ما نوعی حس کنترل می‌دهد.
خریدی که از روی تفریح و سرگرمی باشد یا به دلیل نیاز شما به یک وسیلۀ خاص، یک چیز است و خرید به این دلیل که وابستۀ آن احساس خوب بعدش شده‌اید، یک چیز دیگر.
ارتباط بین افسردگی و خرید
خرید معمولاً تجربۀ لذت‌بخشی است. خرید می‌تواند همان آندروفین‌های احساس خوب را در مغز ایجاد کند که سایر رفتارهای پاداش‌دهنده ایجاد می‌کنند، خصوصاً دوپامین. پژوهشی در سال 2021 نشان داد که سیستم دوپامین در مغز یکی از فاکتورهای اولیۀ زیربنای علائم افسردگی است. دوپامین بیش از حد کم می‌تواند با احساساتی از قبیل بی‌انگیزگی و فقدان احساس لذت مرتبط باشد که این دومی یعنی وقتی قادر نیستیم از چیزی لذت ببریم.
بث گابریل، دکترای پرستاری و پرستار روان‌پزشکی اهل فلوریدا، معتقد است که خرید کردن شاید به طور موقت بتواند همان دوپامینی را برای مغزتان فراهم کند که وقتی دچار افسردگی هستید، آن را کم دارید. گابریل می‌گوید: «افسردگی به عدم توازن شیمیایی ناقل‌های عصبی در مغز مرتبط است. وقتی شخص یک شیء جدید می‌خرد، مغز آن را به‌عنوان پاداش در نظر می‌گیرد و مواد شیمیایی آزاد می‌شوند، به‌ویژه دوپامین.»
دکتر گابریل در ادامه توضیح می‌دهد که این هجوم اولیۀ احساس خوب ناشی از خرید عمر چندانی ندارد. وقتی این احساس کم‌رنگ شود و به‌مرور محو شود، ممکن است دلتان بخواهد با خریدِ دوباره حالتان را خوب کنید و خلق‌وخویتان را بالا ببرید. اینجاست که خرید از روی افسردگی، یا خریددرمانی، به‌عنوان راهی برای بهبود حالتان، سروکله‌اش پیدا می‌شود.
گابریل می‌گوید: «این احساس فقط از طریق خرید به دست نمی‌آید، بلکه سایر رفتارهای پاداش‌دهنده هم می‌توانند ایجادش کنند، مثلاً رابطۀ جنسی و مصرف مواد مخدر. وقتی کسی احساس افسردگی می‌کند، کاملاً طبیعی است که دنبال راه‌هایی بگردد که خُلقش را بالا ببرد؛ خرید کردن یکی از این راه‌هاست، هرچند فقط برای چند لحظه جواب می‌دهد.»
آیا خرید وسواسی (یا اجباری) نوعی اختلال است؟
خرید وسواسی، که به آن جنون خرید نیز می‌گویند، به معنای اشتیاق و اجباری غیرقابل‌مدیریت و دائمی برای خریدن چیزهای مختلف است. خرید وسواسی جزو تشخیص‌های رسمی ذکرشده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش 5 (DSM-5) نیست. ولی همۀ متخصصان قبول ندارند که جزو این راهنما قرار نگیرد.
بحث‌های بسیاری در جریان بوده مبنی بر اینکه خرید وسواسی برخی ویژگی‌های مشترک با اختلالات اعتیادی، اختلالات کنترل تکانه و اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) دارد. براساس پژوهشی در سال 2016، بااینکه خرید وسواسی در فهرست DSM-5 جای نگرفته، این رفتار را جزو مشکلات متداول سلامت روان در نظر می‌گیرند که می‌تواند به جنبه‌های مهمی از زندگی لطمه بزند.
از آنجا که خرید وسواسی معمولاً در کنار سایر اختلالات سلامت روان رخ می‌دهد، مرز بین خرید از روی افسردگی و خرید وسواسی اغلب اوقات مبهم است.
نشانه‌های خرید از روی افسردگی
نشانه‌هایی که می‌گویند شما دارید خرید از روی افسردگی را تجربه می‌کنید ممکن است خیلی شبیه باشد به نشانه‌های خرید وسواسی. ولی به‌هرحال خرید از روی افسردگی مختص تقویت خلق‌وخویی است که از فعالیت پاداش‌بخش به دست می‌آید. برخی از نشانه‌های خرید از روی افسردگی عبارت‌اند از:
• افکار بی‌وقفه دربارۀ خریدن یا تصاحب یک کالای خاص
• احساس چشمگیر لذت یا هیجان هنگام خرید کردن
• برنامه‌ریزی، آماده‌سازی یا جستجوی گسترده پیش از برنامۀ خرید
• احساس میل شدید به خرید کردن در پاسخ به موقعیت‌ها یا تعامل‌های منفی
• احساس گناه یا پشیمانی پس از خرید
• خرج کردن پول بیش از حد توان
• خرید کردن بیش از مقدار نیاز
• اولویت دادن به خرید نسبت به سایر بخش‌های مهم زندگی
• به‌ندرت استفاده کردن از آنچه می‌خرید
• ناتوانی در دل کندن از چیزهایی که خریده‌اید
• پنهان کردن رسیدها و سایر شواهد پولی که دارید خرج می‌کنید
راهکارهایی برای مقابله با خرید ناشی از افسردگی
ممکن است شما همیشه قادر نباشید خرید ناشی از افسردگی را مدیریت کنید، خصوصاً اگر به خرید وسواسی تبدیل شده باشد. خرید وسواسی زمانی است که عادت‌های خرید کردنتان ناشی از نوعی اشتیاق و میل غیرقابل‌مدیریت باشد. اگر در چنین وضعیتی هستید، ممکن است راهنمایی گرفتن از متخصص سلامت روان برایتان مفید باشد.
در ادامۀ مقاله نیز راه‌هایی برای مدیریت خرید از روی افسردگی می‌خوانید.
یافتن فعالیت‌های لذت‌بخش دیگر
خرید کردن خلق‌وخوی شما را بهبود می‌دهد، چون مغزتان آن را نوعی پاداش می‌شناسد. توصیۀ جانیشا میکِنز-اینگرام، کارشناس زوج‌درمانی و خانواده‌درمانی از کالیفرنیا، این است که دوباره به سرگرمی‌ها و علاقه‌مندی‌هایی برگردید که زمانی از آنها لذت می‌برده‌اید، تا به این ترتیب اشتیاق بسیار به خرید از روی افسردگی را مدیریت کنید.
استفاده از فهرست آرزوها
ملیسا کائیکِل، کارشناس مشاورۀ تخصصی اهل کارولینای شمالی، می‌گوید که وسوسۀ خرید اینترنتی روندِ گشتن بین محصولات مختلف و انتخاب چیزهایی است که از آنها خوشتان آمده. ولی همیشه مجبور نیست که این روند را ادامه بدهید و به مرحلۀ خرید برسید.
کائیکل می‌گوید: «همزمان با روند مقایسۀ کالاها، بررسی ویژگی‌های آنها و تصور تصاحب آنها، در ما دوپامین تشرح می‌شود. نوشتن فهرست آرزوها می‌تواند همان لذت را به شما ببخشد، بدون پول خرج کردن.»
پول خرج کردن را برای خودتان دشوار کنید
ترفند دیگری که کائیکل پیشنهاد می‌کند این است که خرید تکانه‌ای را برای خودتان دشوار کنید. پیشنهادهای او به این شرح است:
• با خودتان کارت بانکی نبرید
• فقط مقدار کمی پول نقد در دست داشته باشید
• کارت‌های خریدتان را در جایی از خانه بگذارید که دسترسی به آنها سخت باشد
• شمارۀ کارت بانکی‌تان را از روی گوشی تلفن همراهتان پاک کنید
• اشتراک ایمیل‌های تخفیف و کوپن را لغو کنید
• اپلیکیشن‌های خرید را از روی دستگاه‌های دیجیتالی‌تان پاک کنید
فهرستی از گزینه‌های خودمراقبتی متناسب با بودجه‌تان تهیه کنید
میکنز-اینگرام توصیه می‌کند برای خودتان راه‌هایی متناسب با بودجه‌تان پیدا کنید که خودمراقبتی را تقویت می‌کنند. خودمراقبتی به تمرین‌هایی مربوط می‌شود که خوب بودن حالتان را افزایش می‌دهد، مثل ورزش کردن، مراقبه (مدیتیشن) و کتاب‌درمانی. پژوهشی در سال 2020 نشان داد که خودمراقبتی یکی از روش‌های بالقوه مؤثر برای دست‌وپنجه نرم کردن با افسردگی و اضطراب است.
لازمۀ خودمراقبتی کارهای پرهزینه و گرانی مثل اسپا و ماساژ یا سفر به لب دریا نیست. خودمراقبتی می‌تواند متناسب با بودجه و رایگان باشد، مثلاً پیاده‌روی کردن، مراقبه یا گرفتن دوش آب داغ در پایان روز.
درمانی مناسب خودتان را جایگزین خریددرمانی کنید
خرید از روی افسردگی معمولاً نشانۀ افسردگی است و نه صرفاً رفتاری که در مواقع بی‌حوصلگی به آن رو بیاورید. جهت‌یابی افسردگی غالباً به این معناست که شکلی از روان‌درمانی را بیابید که الگوهای رفتاری مفید و بلندمدت و همچنین راهبردهای مقابله‌ای را پرورش و گسترش می‌دهد.
در ادامه چند گزینۀ روان‌درمانی را به شما معرفی می‌کنیم که می‌تواند برای مبتلایان به خرید افسردگی کمک کنند:
• غیرحضوری: استفاده از خدمات متخصصان سلامت روان از طریق تلفن، تماس تصویری یا سایر روش‌های غیرحضوری و آنلاین
• واقعیت مجازی: ملاقات با روان‌درمانگر از طریق آواتار مجازی که حرکت‌ها و تعاملات انسانی را تقلید می‌کند
• گروهی: حمایت کردن و حمایت گرفتن از طریق ملاقات با روان‌درمانگری که یک گروه همتایان را هدایت می‌کند که اعضایش رفتارهای خرید از روی افسردگی را تجربه می‌کنند
• گروه‌های مجازی: جلسه‌های گروهی و هدایت‌شدۀ آنلاین که اشتراک‌گذاری و حمایت را بین همتایان و اعضای گروه تشویق می‌کند
• گروه‌های خودیاری: کار کردن با گروه خودیاری برای گفتگو دربارۀ راهبردهای مقابله‌ای بدون راهنمایی روان‌درمانگر
• چهره‌به‌چهره: صحبت‌درمانی سنتی که به طور شخصی و با متخصص سلامت روان برگزار می‌شود
• مربی‌گری و آماده‌سازی برای زندگی: کار مشترک با مربی‌ای که به شما کمک می‌کند به سمت هدف‌های مشخصی در زندگی‌تان حرکت کنید و در خودتان عادت‌های سالم بپرورید.
بیایید جمع‌بندی کنیم
خرید کردن برای مغزتان معمولاً تجربه‌ای پاداش‌بخش است. خرید فعالیتی است که می‌تواند اندروفین‌های بهبود خلق‌وخو را راه‌اندازی کند. این اندروفین‌ها می‌توانند شدت افسردگی را کاهش دهند، ولی فقط به مدتی کوتاه. مانند بسیاری از عادت‌های پاداش‌بخش، خرید از روی افسردگی نیز ممکن است رشد یابد و به چیزی فراتر از راهبرد خودیاری ساده تبدیل شود. اگر خرید کردن برایتان غیرقابل‌مدیریت شود، ممکن است با یکی از مشکلات سلامت روان به نام خرید وسواسی نیز درگیر شده باشید.
خرید کردن، هرچند ممکن است در لحظه حالتان را بهتر کند، افسردگی را درمان نمی‌کند. افسردگی معمولاً به راهنمایی متخصصان سلامت روان احتیاج دارد یا به گزینه‌های روان‌درمانی هدفمند. ممکن است به کمک راهکارهایی بتوانید تکانۀ منجر به خرید را در خودتان مدیریت کنید، راهکارهایی از قبیل درست کردن فهرست آرزوها، محدودیت‌هایی در استفاده از کارت‌های بانکی و کشف مجدد سایر فعالیت‌های پاداش‌بخش.
نظرتان را درمورد کارگاه با ما به اشتراک بگذارید