روان‌درمانی فرآیند پیچیده‌ای است. درمانگران در جلسه درمان، با فرآیندهای ذهنی و احساسات مراجعین (درمان‌جویان) خود کار می‌کنند. گاهی اوقات ممکن است شما در طول فرآیند درمان از خود بپرسید که آیا در مسیر درستی قرار دارید؟ آیا به اهداف خود نزدیک‌تر شده‌اید؟
گاهی اوقات ما با درمانگر بدی (درمانگر غیرحرفه‌ای) طرف هستیم که نه تنها هیچ کمکی نمی‌کند، بلکه مشغول آسیب زدن به ما است. در این مقاله می‌خواهیم به نشانه‌های این درمانگران اشاره کنیم.
نشانه‌های کلی یک درمانگر بد ( منظور از درمانگر بد همان درمانگر غیرحرفه‌ای است.)
- رفتارهای غیراخلاقی و بی‌احترامی به مرزهای شما
- رعایت نکردن اصل رازداری
- در دسترس و پاسخگو نبودن
- توصیه‌های تجربی و غیرعلمی
- نداشتن تخصص کافی
- نادیده گرفتن ارزش‌های شما
- خود افشایی مکرر
- رها کردن شما با احساسات ناخوشایند بدون اقدام عملی بعد از پایان جلسه
- قضاوت یا سرزنش گری
با مطالعه موارد فوق، این سوال به وجود می‌آید که شاید شما، نشانه‌ها را به درستی متوجه نمی‌شوید و یا ممکن است برداشت اشتباهی داشته باشید. برای حل این مسئله، به نکات زیر توجه کنید:
- در مورد احساسات خود با درمانگرتان صحبت کرده و منظور او را از گفته‌هایش سؤال کنید.
- اهداف خود را از جلسه درمان بازبینی کنید.
- در صورت لزوم، به درمانگر دیگری مراجعه کنید.
یک روان‌درمانگر چه کارهایی را نباید انجام دهد؟
- رفتار غیراخلاقی
هر متخصص سلامت روان، به مجموعه‌ای از اصول اخلاقی پایبند است. البته رفتار غیراخلاقی، طیف گسترده‌ای داشته و صرفاً یک یا چند مورد را شامل نمی‌شود.
- روابط دوگانه و استانداردهای بی‌ثبات
درمانگر نباید مسئولیت درمان یک دوست، عضوی از خانواده، یا فردی که در گذشته، رابطه ای نزدیک با او داشته و یا در حال حاضر دارد، به عهده بگیرد. این امر، باعث می‌شود تا دیدگاه بی‌طرفانه درمانگر، خدشه‌دار شود.
جنی رایت (Jenny Wright) خانواده درمانگر و زوج درمانگر دانشگاه روز ویل کالیفرنیا، معتقد است، مشکل، زمانی به وجود می آید که هر یک از این اصول زیر پا گذاشته شوند. هدیه گرفتن، رفتار خاص با مراجع مورد علاقه، صمیمیت افراط گونه با مراجع، خود افشایی بیش از حد، مثال‌هایی از برخورد غیراخلاقی درمانگر می‌باشند. رایت معتقد است که چارچوب‌های فردی درمانگر نیز باید به اندازه کافی مورد توجه قرار بگیرد. از دیدگاه او، به‌عنوان یک درمانگر، شما نباید کار خود را با تکیه بر مفاهیمی که به آن باور ندارید انجام دهید. همچنین فرایند درمانی که درمانگر ارائه می‌کند، باید متناسب با ظرفیت روانی و هیجانی او باشد. در طول فرایند درمان، نیاز های درمانگر، به اندازه مراجع حائز اهمیت است.
- عدم رعایت اصل رازداری و بی‌توجهی به توافقات درمانی
به‌طور کلی، محتوای هر جلسه باید در همان جلسه باقی بماند. البته، افشا کردن محتوای جلسه طبق اصول رازداری، با رضایت مراجع امکان‌پذیر است. درمانگر از لحاظ قانونی اجازه دارد که در شرایط زیر، اطلاعات محرمانه را منتشر کند:
- مراجع به‌عنوان خطری برای خود یا دیگران تلقی شود.
- این احتمال وجود داشته باشد که مراجع یک کودک، بزرگسال یا یک فرد ناتوان را مورد آزار و اذیت قرار بدهد.
- دستور قضایی صادر شده باشد.
- والدین مراجع جهت مراقبت از او باید در جریان قرار بگیرند.
- اگر درمانگر فرم کتبی و یا رضایت‌نامه شفاهی نداشته باشد، اخلاقاً و از لحاظ قانونی اجازه افشا جلسات درمان را ندارد.
- پذیرفتن مراجع علی‌رغم نداشتن تخصص در حوزه مشکل او
هر درمانگر در حوزه مشخصی، تخصص دارد. به‌عنوان مثال، یک درمانگر با مراجعین مبتلا به سوءمصرف مواد و درمانگر دیگری در حیطه تروما کار می‌کند. اگر درمانگر در حوزه ای که تخصص آن را ندارد، فعالیت کند، مراجع می‌تواند آن را به عنوان علامت هشدار در نظر بگیرد. این حق شماست که درباره حیطه تخصصی فعالیت درمانگر خود از او سؤال کنید. لازم است که اگر درمانگر نمی تواند به شما کمک کند، ضمن اینکه شما را در جریان قرار می دهد، زمینه ارجاع به درمانگر دیگری را ایجاد کند.
- خود افشایی افراط گونه و بیش از حد
درمانگران گاها در اتاق درمان، برای ایجاد رابطه درمانی محکم‌تر، دست به خود افشایی می‌زنند. اما فراموش نکنید که در استفاده از این تکنیک، در نظر گرفتن اصل تعادل، بسیار مهم بوده و همچنین نسبت به نیاز جلسه درمان و مراجع می‌توان از آن بهره برد. به عقیده جنی رایت، اندازه‌گیری میزان این خود افشایی‌ها کار سختی است، چراکه همه مراجعین پاسخ مثبتی به آن نخواهند داد. بنابراین اگر درمانگر شما بدون سنجش موقعیت، خود افشاگری می‌کند، می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که او، درمانگر خوبی برای شما نخواهد بود.
- تشدید احساسات منفی در شما بعد از جلسه درمان
دلایل متعددی را می‌توان برای این تجربه مدنظر قرار داد. به گفته آدام هِویت، مددکار اجتماعی در لامار ایالت میسوری، مراجعین ممکن است احساس بسیار بدی را به علت سودمند نبودن جلسه درمان به حد کافی، و یا پرداختن به موضوعات کم‌اهمیت تجربه کنند. البته گاهی ممکن است این احساسات بر اثر رفتار درمانگران ایجاد شود. اگر درمانگر در طول جلسه توجه کافی به مراجع نداشته باشد. گاهی اوقات عدم تناسب مراجع و درمانگر و یا محدودیت‌های شخصی درمانگر و مرزبندی‌ها هم می‌تواند در بروز این احساسات منفی در مراجع، مؤثر باشد. درهرصورت، تشخیص کارآمدی درمان برای مراجع، بر عهده درمانگر است.
- قضاوت، سرزنش و افشا احساسات مراجع بدون توجه کافی به آن
دستیابی به نتایج اولیه مثبت در درمان، به رابطه درمانی ایجاد شده بر اساس اعتماد و مشارکت دوطرفه بستگی دارد. در مطالعه‌ای که اثرات مخرب روان‌درمانی را بر روی 600 مراجع مورد بررسی قرار داده، کیفیت پایین رابطه درمانی به‌عنوان شایع‌ترین عامل مؤثر بر فرایند درمان گزارش شده است.
پیشنهاد آدام هِویت به درمانگرانی که مراجعین خود را سرزنش می‌کنند، عینیت‌بخشی به‌عنوان امری ضروری و درعین‌حال دشوار است. این امر، برای حصول اطمینان از تمرکز حداکثری بر روی مراجع و جلوگیری از تأثیرگذاری سوگیری‌ها و قضاوت‌ها در فرایند درمان، بسیار مؤثر خواهد بود. در موقعیتی که عینیت‌گرایی درمانگر زیر سؤال رفته، استفاده از بهترین رویکردها، فروتنی در خصوص محدودیت‌ها و توانمندی‌های فردی و مشاوره و راهنمایی کارآمد، راهکار های قابل اطمینانی برای پیشگیری از فرافکنی نگرش درمانگر نسبت به مراجع می‌باشند.
- درخواست از مراجع برای تکرار و یادآوری گفته‌های خود
درمانگر خوب، یک شنونده فعال است. آن‌ها باید بدانند که در فرایند شنیدن، سبک، مضمون و الگوهای کلامی مراجع به اندازه پاسخ های او اهمیت دارد. این طبیعی است که درمانگر از شما بخواهد چیزی را برای او شفاف کنید، جزئیات یک روایت را یادآوری کرده و تکرار کنید. این کار، راهی برای تشخیص آشفتگی در تفکر مراجع است. اما فراموش کردن علت حضور مراجع در جلسه درمان، یکی دیگر از علائم هشداردهنده است.
جنیفر ثورمن، مشاور دانشگاه اسپرینگفیلد در ایالت میسوری، درمانگری را به‌عنوان شنونده فعال معرفی می‌کند که بتواند مراجع را به گفته های پیشین و اولیه او هدایت کرده و همچنین سؤالاتی در خصوص آن بپرسد. این بدان معناست که حضور درمانگر در جلسه درمان، کامل و توجه او متمرکز بر مراجع بوده است.
- توجه تقسیم‌شده و اخلال در روند جلسه
در حالت ایده آل، درمانگر در طول هر جلسه درمانی، باید توجه حداکثری نسبت به مراجع داشته باشد. در این صورت است که او می تواند برای بررسی و حل مسئله، به شما کمک کند. دستیابی به این میزان از توجه، بخصوص در جلسات آنلاین، با سهولت امکان‌پذیر نیست. موانعی مثل سرعت پایین اینترنت می‌تواند این فرایند را با مشکل مواجه کند. اگر درمانگر، هرگونه اخلالی را خارج از کنترل خود در جلسه درمان پیش‌بینی می‌کند، لازم است که مراجع را نیز از آن مطلع شده و راهکار جایگزین برای آن در نظر گرفته شود. توجه تقسیم‌شده درمانگر در طول جلسه بین مراجع و موضوع دیگر نیز یک نشانه از ناکارآمدی وی خواهد بود.
- نداشتن حس خوب نسبت به درمانگر
اگر شما حس خوبی به جلسه درمان خود ندارید، به این احساس اطمینان کنید. باوجود اینکه لازم است روی برخی چالش‌ها که در جلسه درمان پیش می‌آیند کار کنید، اگر احساس کلی شما در مورد فرایند درمان منفی باشد، زمان آن فرا رسیده که درمانگر خود و عملکرد او را مجدداً مورد ارزیابی قرار دهید. در یک تحقیق که حوزه وسیعی از اطلاعات در خصوص تجربیات منفی مراجعین از درمان را مورد بررسی قرار داده است، عوامل متعددی در بروز این تجربه گزارش شده‌اند. برخی از این عوامل شامل دانش ناکافی درمانگر، تفاوت‌های فرهنگی و نادیده گرفتن انتظارات مراجعین می‌باشند.
و اما راهکار این مسئله چیست؟
اگر شما نیز متوجه هرکدام از این نشانه ها در خصوص درمانگر خود شده‌اید، می‌توانید از راهکارهای زیر جهت اصلاح و ایجاد تغییر بهره ببرید.
- اگر رابطه درمانی شما از امنیت کافی برخوردار است، احساس خود را با درمانگرتان در میان بگذارید. این احتمال وجود دارد که شما دو نفر، صرفاً هنوز به دیدگاه مشترکی در مورد مسئله نرسیده‌اید و یا در خصوص برداشت‌های طرف مقابل از مسئله، دچار سوءتفاهم و سوءبرداشت شده اید.
- اگر رفتار درمانگر شما غیراخلاقی است، می‌توانید آن را به مراجع مربوط گزارش دهید.
- شما می‌توانید فرایند درمان را در مدت کوتاهی به اتمام رسانده و یا به طور کلی قطع کنید.
به خاطر داشته باشید که شما شایسته حضور در جلسه درمان با یک درمانگر حرفه‌ای، مطلع و توانمند هستید. اگر درمان برای شما کارآمد نیست، نیازهای خود را در اولویت قرار داده، از خودتان محافظت کرده و مسیر را تغییر بدهید.
منبع: PsychCentral
نظرتان را درمورد کارگاه با ما به اشتراک بگذارید