مشکلات خانواده های مدرن در فرزندپروری: آزادی و مسئولیت‌پذیری

چگونه استفاده بیش از اندازه از فرزندپروری با شیوه ی دموکراتیک (سهل گیرانه) ، می تواند منجر به مشکلاتی در خانواده شود؟

در جوامع امروزی که به سرعت در حال تغییر است، متوجه شده‌ایم که سبک‌های فرزندپروری جدید و متنوعی ظهور کرده‌اند که باورها و ارزش‌های متفاوتی را پیرامون نقش والد-فرزندی منعکس می‌کنند. یکی از رایج ترین الگوها همان چیزی است که آن را "الگوی دموکراتیک" می نامیم که بر عدم وجود سلسله مراتب در درون واحد خانواده تاکید دارد. این الگوی دموکراتیک فرزندپروری، بر برابری، مذاکره و ارتباطات باز در درون واحد خانواده تکیه می کند. با این حال، درست مانند هر رفتار دیگری در زندگی، اگر زیاده روی شود، می تواند چالش های خاص خود را ایجاد کند.

 

"این مشکلات اغلب زمانی به وجود می آیند که تعادل بین آزادی و مسئولیت توسط والدین به دقت حفظ نشود."

 

در ادامه، نحوه ی شکل گیری و پیامدهای الگوی فرزندپروری دموکراتیک در این مقاله ارائه می شود.

 

شکل گیری و ایدئولوژی سبک فرزندپروری دموکراتیک:

 

الگوی دموکراتیک برخاسته از مبانی ایدئولوژیکی است که در خانواده ها یا از طریق تجارب افراد به ویژه اگر عضوی از گروه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خاصی باشند ایجاد شده است، در این حالت شکل گیری،  اقتدارگرایی در خانواده را رد می کند و بر دیدگاه یکسان بودن جایگاه اعضای خانواده تاکید دارد. در این سبک فرزند پروری، سلسله مراتب قدرت در خانواده تعریف نشده و بر نقش خاصی از اعضای خانواده از جمله "پدرسالاری" یا مادر محوری"  تاکید ندارد.

 

پیش شرط های شکل گیری الگوی فرزندپروری دموکراتیک:

 

- اعمال و رفتارها: اعمال باید با انگیزه ی رضایت افراد خانواده باشد تا تحمیل شرایط.

 

- گفتگو و اجماع: رضایت از طریق گفت و گوی باز بر اساس استدلال های معتبر، معقول و مستدل به دست می آید. درصورت هر گونه اختلاف نظر بین افراد، اعضای خانواده بدون درنظر گرفتن نقش‌ها، این قدرت را دارند که تصمیمات را رد کنند.

 

- توافق در مورد قوانین: قوانین از طریق مذاکره ایجاد می شوند و با عدالت و تعادل اجرا می شوند.

 

- جلوگیری از سوء استفاده از قدرت: "مذاکره"  و نه اجبار و تهدید به عنوان یک اقدام متقابل در برابر افراط در سوء استفاده از قدرت عمل می کند.

 

- هماهنگی بین اعضای خانواده : هدف اصلی دستیابی به هماهنگی و به "حداقل رساندن تعارض" است.

 

- حقوق برابر: همه اعضای خانواده از حقوق یکسانی در خانواده برخوردارند.

 

انعطاف پذیری یا تسلیم والدین ؟

 

جایی که نقش‌ها و توانایی‌های مکمل توسط هر والد یا زوج در خانواده پذیرفته  می‌شود، الگوی تعاملات انعطاف‌پذیر را در بین اعضا تقویت می‌کند، با این حال، زمانی که تعارضاتی بین همسران به وجود می‌آیند یا تشدید می‌شود، این الگو ممکن است منجر به تسلیم شدن یکی از افراد شود. معمولاً آن‌هایی که تمایل کمتری به برقراری ارتباط و مذاکره ی کلامی دارند، بیشتر درگیر الگوی تسلیم می شوند. این الگوی تسلیم، که ناخواسته برای حفظ «آرامش خانوادگی» انتخاب شده است، می‌تواند به مشکلاتی برای زوجین تبدیل شود، بدین صورت که فرزندان وارد صحنه ی تصمیم گیری و مشاجرات می‌شوند. همچنین شایان ذکر است که والدین در تلاش برای مدرن جلوه دادن سبک تربیتی و در ارتباط با علایق فرزندان خود، ممکن است سبک لباس پوشیدن و ترجیحات موسیقی فرزندان خود را تقلید کنند و حتی می توانند در فعالیت های مشابه علایق فرزندانشان شرکت کنند. گسترش این حالات تقلیدگونه می‌تواند سلسله مراتب اعضای خانواده را محو کرده و نقش‌های کودکانه ی فرزندان را به چالش بکشد.

این شرایط به طور کلی، اعتبار و فرصت والدین را برای حمایت از فرزندانشان در زمان‌های چالش برانگیز، به‌ویژه در نوجوانی، به خطر می اندازد.

 

نیم نگاهی به عواقب فرزندپروری دموکراتیک:

 

با ورود فرزندان به تصمیم گیری های خانواده، این الگوی سهل گیرانه با چالش های جدیدی روبرو می شود. بدون انطباق مناسب نقش ها در خانواده، این الگو ممکن است ناخواسته منجر به سهل انگاری بیش از حد شده، تا جایی که کودکان قدرت و نفوذ نامتناسبی بر تصمیم گیری خانواده کسب کنند. حتی مشاهده شده است که کودکان برای تصمیمات حیاتی و مهم خانواده از جمله انتخاب محل سکونت، یا نظارت بر خرید منزل جدید نقشی فعال داشته اند.

مهم این است که؛ با پذیرش زودهنگام کودکان در «دادگاه» بحث های خانوادگی، ممکن است با مسئولیت هایی مواجه شوند که از نظر رشدی آمادگی انجام آن را ندارند و این می تواند شکل واقعی اضطراب را برای کودک در حال رشد ایجاد کند.

ناهماهنگی بین نقش فرزندان و رفتارهای آن ها، می تواند به طور خطرناکی به نوسان مستمر حاکمیت و نقش در خانواده کمک کند و روابط خانوادگی را با سردرگمی نقش و ابهام مسئولیت ها آلوده کند.

برخلاف مفهوم ایدئولوژیک یا نظری برابری، معمولاً به کودکان در الگوی دموکراتیک "وظایف و مسئولیت های خانگی" محول نمی‌شود. بدون تجربه مسئولیت یا عواقب نادیده گرفتن چنین وظایفی، کودکان ممکن است عادت کنند که در زمان بلوغ از تعهدات خود شانه خالی کنند که منجر به مشکلات واقعی در روابط نوجوانان و اوایل بزرگسالی می شود.

 

عدم تحمل تعارض و اضطراب در الگوی دموکراتیک فرزندپروری: 

در این الگو، افراد ممکن است تحمل کمی برای تعارض داشته و مهارت‌های تنظیم هیجانی محدودی از خود در شرایط مختلف نشان دهند. هنگامی که والدین، به درستی به فرزندان خود، نظم و انضباط در مسئولیت پذیری و اعمال نقش خود را آموزش ندهند، می‌تواند به طور ناخواسته به کودکان بیاموزد که مطالبه‌گری بیشتر، منجر به پاداش‌های بیشتر می‌شود و به طور بالقوه حس استحقاق را تقویت میکند. در بزرگسالی،احساس اضطراب، شرم یا تنش ناشی از عدم مسئولیت دادن به فرزندان توسط  والدین با سبک تربیتی سهل گیرانه، منجر به افزایش تعارضی می‌شود که والدین به دنبال اجتناب از آن در روش های سنتی تربیتی بوده اند! در واقع تبدیل به یک نتیجه متناقض! 

 

بیایید برای یک رویکرد بهتر فرزندپروری، باهم جمع بندی کنیم:

 

الگوی دموکراتیک رویکردی منحصربه‌فرد برای فرزندپروری ارائه می‌کند که بر برابری، مذاکره و ارتباطات باز تأکید دارد. با این حال، والدین باید مشکلات و چالش‌های بالقوه مرتبط با این سبک را شناسایی کرده و از استفاده ی بیش از اندازه ی سبک های فرزندپروری مدرن خودداری کنند...

برای مقابله با چالش‌های الگوی دموکراتیک، پیشنهاد می شود والدین "تعادلی بین آزادی و مسئولیت پذیری فرزندان" برقرار کنند. والدین با ترکیب:

1. روش های برابری و دموکراتیک با مرزبندی های متناسب با محیط خانواده و 

2. دادن استقلال شخصی با توجه به سن فرزندان

 می‌توانند محیطی را ایجاد کنند که رشد و تکامل سالم را در فرزندانشان تقویت کند.