این پدیدۀ رایجی است که بضی افراد در روزهای ابری غمگین می‌شوند و در روزهای آفتابی شادند. بعضی‌ها به نوعی اختلال خلق‌وخو دچارند که به آن اختلال عاطفی فصلی (SAD) گفته می‌شود. خلق‌وخوی این افراد در زمان‌های خاصی از سال دچار نوسان‌های فصلی می‌شود.
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی – که یکی از مشکلات سلامت روان است که موجب تغییرات شدید خلق‌وخو می‌شود – معمولاً خوی شیدایی یا انرژی بالا، افسردگی یا انرژی پایین و یا هردو را تجربه می‌کنند. گاهی اوقات نیز ممکن است این تغییرات خلق‌وخویی با بازه‌هایی از سال یا فصل هم‌بستگی داشته باشند. اگر شما هم اختلال دوقطبی دارید و متوجه وجود الگویی در تغییرات خلق‌وخویتان بسته به فصل‌ها شده‌اید، خوب است بدانید که راه‌هایی وجود دارد تا بتوانید بهتر کنار بیایید.
اختلال دوقطبی فصلی چیست؟
سه نوع مختلف از اختلال دوقطبی وجود دارد که البته همگی شامل تغییر خلق و سطح انرژی می‌شود. این انواع عبارت‌اند از:
• اختلال دوقطبی نوع 1: این نوع شامل دوره‌های شیدایی است که دست‌کم 7 روز به طول بینجامد و همچنین دوره‌های افسردگی که دست‌کم 2 هفته طول بکشد.
• اختلال دوقطبی نوع 2: افراد مبتلا به این نوع اختلال دوقطبی الگویی از دوره‌های افسردگی و دوره‌های شیدایی خفیف تجربه می‌کنند.
• اختلال ادواری خویی: این نوع شامل دوران‌هایی از علائم شیدایی خفیف و دوران‌هایی از علائم افسردگی است که دست‌کم 2 سال طول بکشد.
این تغییرات خلقی ممکن است ساعت‌ها یا روزها به طول بینجامد، و گاهی حتی تا هفته‌ها و ماه‌ها. این چرخه‌های دوقطبی در میان انسان‌ها مختلف است و ممکن است بسته به فصل نیز رخ بدهد. محیط نیز می‌تواند بر اختلال دوقطبی اثر بگذارد و درنتیجه ممکن است در افرادی با این شرایط الگوهایی فصلی ایجاد کند. حدود 15 تا 22 درصد اشخاصی که در آنها اختلال دوقطبی تشخیص داده شده، گزارش داده‌اند که در بروز علائمشان الگوهای فصلی را تجربه می‌کنند.
پژوهشی در سال 2014 شواهدی نشان داد مبنی بر اینکه وضعیت آب‌وهوایی ممکن است نشانه‌های اختلال دوقطبی را راه‌اندازی و تحریک کند. این پژوهش دریافت که دوره‌های شیدایی در مبتلایان به اختلال دوقطبی در طول فصل‌های بهار و تابستان و دوره‌های افسردگی نیز در اوایل زمستان اوج می‌گیرد. این یافته‌ها این احتمال را مطرح کرد که وضعیت آب‌وهوا ممکن است نشانه‌ها را تحریک کند.
پژوهش دیگری در سال 2013 دریافت که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع 1 در حوالی اعتدال پاییزی اوج نشانه‌های شیدایی را تجربه کرده‌اند و در طول انقلاب زمستانی نیز اوج نشانه‌های افسردگی را. پژوهش قدیمی‌تری در سال 2002 نیز الگوهای یکسانی در هردو نیم‌کرۀ شمالی و جنوبی یافته بود. این دوره‌های شیدایی دست‌کم به طور میانگین 13 هفته ادامه داشته‌اند.
چرا تغییرات فصلی بر اختلال دوقطبی تأثیر می‌گذارد؟
بسته به فصل سال و موقعیت ما روی زمین، میزان دریافت نور آفتاب متفاوت است. کاهش یا افزایش نور و همچنین کوتاهی یا بلندی روز می‌تواند بر اختلال دوقطبی اثر بگذارد، چون چرخۀ شبانه‌روزی‌تان را به هم می‌ریزد. پژوهشگران معتقدند که به هم خوردن چرخۀ شبانه‌روزی می‌تواند در اختلال دوقطبی نقشی کلیدی ایفا کند. پژوهشی در سال 2019 اعلام کرد که چرخۀ شبانه‌روزی نامنظم در مبتلایان به اختلال دوقطبی ممکن است در ایجاد دوره‌های شیدایی و افسردگی ایشان سهیم باشد.
هورمونی به نام ملاتونین به حفظ چرخۀ خواب و بیداری ما کمک می‌کند. این هورمون از غدۀ صنوبری مغزمان و در تاریکی ترشح می‌شود و در سطوح نوری زیاد سرکوب می‌شود. در ماه‌های زمستانی، که نور آفتاب کم است، ممکن مغز بیش از اندازه ملاتونین تولید کند که درنتیجه ساعت ساعت درونی بدنمان را به هم می‌ریزد. در نتیجۀ چنین وضعیتی، ممکن است دچار مشکلات خواب بشویم، مانند دیرتر یا بیشتر خوابیدن در طول دورۀ افسردگی. یا ممکن است در طول دورۀ شیدایی نیاز کمتری به خواب حس کنیم و چرخۀ شبانه‌روزی‌مان کوتاه‌تر بشود.
تحقیقی که سال 2018 انجام شد نشان داد دوره‌های شیدایی معمولاً در بهار رخ می‌دهند و دلیلش هم ناهماهنگی بین چرخۀ شبانه‌روزی درونی‌مان و تغییرات فصلی است. همچنین طبق این تحقیقی، چرخۀ شبانه‌روزی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و نشانه‌های افسردگی معمولاً به طرز چشمگیری تأخیر دارد که با تغییر از زمستان به بهار و افزایش قرارگیری در معرض نور وخیم‌تر هم می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره‌هایی از هیجان و سطح فعالیت شدید را تجربه می‌کنند. همچنین ممکن است الگوی خوابشان تغییر کند و رفتارهایی نامعمول نشان بدهند. فصول بهار و تابستان ممکن است موجب بروز نشانه‌های شیدایی شوند که عبارت‌اند از:
• انرژی زیاد یا احساس بی‌تابی
• هجوم افکار یا تند حرف زدن
• رفتارهایی همراه با عواقب نامطلوب و ناخواسته
• نیاز کمتر به خواب
• بی‌اشتهایی
فصول پاییز و زمستان ممکن است موجب بروز نشانه‌های افسردگی شوند که عبارت‌اند از:
• احساس اندوه و ناامیدی
• به‌سختی خوابیدن یا بیش از حد خوابیدن
• بی‌علاقگی نسبت به فعالیت‌ها و چیزهایی که معمولاً فرد از آنها لذت می‌برد
• افزایش اشتها یا افزایش وزن
• مشکل تمرکز
• فراموشی
چه زمانی باید کمک گرفت
این کاملاً طبیعی است که بعضی روزها سرحال نباشید یا بعضی روزها خیلی خوشحال و پرانگیزه باشید. ولی اگر احساس می‌کنید بیش از حد و به مدت چند روز سرحال نیستید یا دلتان نمی‌خواهد کارهایی را انجام دهید که معمولاً از آنها لذت می‌بردید، شاید وقتش رسیده باشد که کمک بگیرید.
صحبت کردن با متخصص سلامت روان، مثل روان‌درمانگر یا روان‌پزشک، می‌تواند در تشخیص درست کمکتان کند تا آن را با سایر مشکلات سلامت روان اشتباه نگیرید. کلید تشخیص دقیق، شناسایی یک الگوی ثابت است. اگر معتقدید که الگوی فصلی دارید، کاملاً به آن دقت کنید و نشانه‌هایتان را دنبال کنید، هم زمانی که رخ می‌دهند و هم زمانی که محو می‌شوند.
درمان
اختلال دوقطبی یکی از بیماری‌های مادام‌العمر سلامت روان است، ولی با برنامۀ درمانی مؤثر، شامل دارودرمانی و روان‌درمانی، می‌توان مدیریتش کرد. داروهایی که برای درمان اختلال دوقطبی به کار می‌روند شامل تثبیت‌کننده‌های خلق یا ضدروان‌پریشی‌ها هستند. البته ممکن است برای کمک به خواب یا رفع اضطراب داروهای دیگری نیز تجویز شوند.
همچنین می‌توانید روان‌درمانی را نیز بیازمایید. این نوع از صحبت‌درمانی از سازوکارهای متنوعی استفاده می‌کند تا به شما کمک کند افکار و رفتارهای منفی‌تان را تغییر دهید، همچنان‌که می‌آموزید چگونه از پسِ موقعیت‌های دشوار بربیایید.
راهکارهایی برای کنار آمدن با اختلال دوقطبی فصلی
علاوه‌بر برنامۀ درمانی مؤثر، روش‌های دیگری هم برای کنار آمدن با اختلال دوقطبی فصلی در خانۀ خودتان وجود دارد. در ادامه پیشنهادهایی می‌خوانید که می‌توانند به افراد مبتلا به SAD کمک کنند و همچنین برای مبتلایان به اختلال دوقطبی فصلی نیز مفیدند.
درمان با نور درخشان
اگر در محلی زندگی می‌کنید که در تمام طول سال نمی‌توانید نور خورشید دریافت کنید، می‌توانید به تهیه جعبۀ نور فکر کنید. مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داد درمان با نور درخشان یکی از روش‌های درمان مؤثر برای اختلال دوقطبی است و می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک کند.
نوردرمانی، یا جعبۀ نور، درمان رایجی برای SAD است. در این روش از نور درخشانی استفاده می‌شود که جایگزین نور طبیعی شده تا بر چرخۀ شبانه‌روزی‌تان اثر بگذارد. این نوع درمان برای کاهش علائم بیمار به کار می‌رود تا او بتواند بهتر بخوابد و خلق‌وخویش نیز بهبود یابد. هدف این نوع درمان نیز مهار موقت تولید ملاتونین در طول ماه‌های پاییز و زمستان است، ایامی که روزها کوتاه‌تر و تاریک‌ترند.
دریافت بیشتر نور آفتاب
کاهش یا حذف آفتاب در طول زمستان ممکن است نشانه‌های اختلال دوقطبی را تحریک کند. برای کاهش این نشانه‌ها، می‌توانید تمام تلاش خود را به کار بگیرید تا به بیشترین حد ممکن نور طبیعی آفتاب را دریافت کنید. سعی کنید صبح‌ها کمی زودتر بیدار شوید و به پیاده‌روی صبحگاهی بروید. حتی می‌توانید کنار پنجره بنشینید یا، اگر حس فعالیت بیشتر دارید، به یکی از ورزش‌های زمستانی بپردازید و به‌این‌ترتیب تمام فواید فعال بودن و بیرون از خانه بودن را کسب کنید.
مصرف مکمل‌های دارای ویتامین D
در طول زمستان ممکن است به اندازۀ کافی در معرض نور آفتاب قرار نگیرید، درنتیجه ممکن است سطح ویتامین دی در بدنتان کاهش یابد. اگر دچار کمبود ویتامین دی هستید و نشانه‌های فصلی اختلال دوقطبی را هم دارید، می‌توانید به پزشک خود مراجعه کنید تا ببینید آیا مصرف مکمل‌ها برایتان مفید است یا نه.
طبق پژوهشی که سال 2010 بر روی ویتامین دی و افسردگی انجام شد، دریافت میزان کافی ویتامین دی می‌تواند به پیشگیری و مدیریت نشانه‌های افسردگی کمک کند.
فعال باشید
انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA) به کسانی که افسردگی فصلی دارند توصیه می‌کند فعال باشند. اگر شما هر سال در دوره‌ای مشخص نشانه‌های مشخصی تجربه می‌کنید، سعی کنید پیشاپیش برنامه‌ریزی کنید و فعالیت خود را حفظ کنید. برخی از پیشنهادهای APA عبارت‌اند از:
• پیاده‌روی
• اسکیت روی یخ با دوستان
• انجام فعالیت‌های داوطلبانه
• عضویت در باشگاه محلی
برنامه‌ریزی برای سرگرمی‌های جذاب و فعالانه در طول ماه‌های تاریک و سرد می‌تواند روش مؤثری برای کاهش علائم باشد.
انستیتو ملی سلامت روان به مبتلایان اختلال دوقطبی توصیه می‌کند به طور مداوم به تمرین‌های ایروبیک بپردازند تا به کاهش نشانه‌های افسردگی و اضطرابشان کمک کند. برخی ورزش‌های پیشنهادی اینها هستند:
• دویدن آهسته
• شنا
• راه رفتن سریع
• دوچرخه‌سواری
این نوع ورزش‌ها برای سلامتی مغز و قلب بسیار مفیدند و نیز به خواب بهتر یاری می‌رسانند.
وقت گذراندن با دیگران
دست‌وپنجه نرم کردن با اختلال دوقطبی ممکن است به فرد احساس تنهایی و انزوا بدهد. وقت گذراندن با کسانی که دوستشان دارید می‌تواند کمکتان کند کمتر احساس تنهایی کنید. سعی کنید از خانه بیرون بروید و کارهایی را که دوست دارید با کسانی که دوست دارید، انجام دهید و به‌این‌ترتیب از انزوای اجتماعی اجتناب کنید.
حیوان خانگی‌تان را در آغوش بگیرید و با اعضای خانواده‌تان بازی گروهی کنید. اگر راحتید، با آنهایی که دوستشان دارید حرف بزنید و برایشان بگویید این فصل از سال چه تأثیری دارد بر شما می‌گذارد. گاهی اوقات صحبت کردن با اطرافیان و آموزش دادن به ایشان می‌تواند درمانگر باشد و همچنین می‌تواند به همه کمک کند که درک کنند شما چه چیزی دارید تجربه می‌کنید.
نظرتان را درمورد کارگاه با ما به اشتراک بگذارید