اگر عاشق کسی هستید که بیماری سلامت روان یا اختلال مصرف مواد مخدر دارد، ممکن است احساس کنید که هرچند هر کاری از دستتان برمی‌آید انجام می‌دهید، باز هم جواب نمی‌دهد. خیلی اوقات زمانی که فرد موردعلاقه‌مان بیمار است یا دارد تجدید قوا می‌کند، به‌سختی می‌توان بین حمایت کردن و فضا دادن به او تعادل ایجاد کرد. حتی ممکن است به خودتان بیایید و ببینید که به‌سختی دارید جلو خودتان را می‌گیرید تا رفتارهایش را کنترل نکنید.
فرد محبوب شما ممکن است خودش را منزوی کرده باشد و از ارتباط اجتماعی با شما پرهیز کند و درنتیجه شما بیش‌ازپیش گیج می‌شوید و سر در نمی‌آورید که باید چه کنید. حدومرزها از نقطه‌ای آغاز می‌شود که تفاوت بین تواناسازی و حمایت از دیگران را تشخیص دهیم. حفظ مرز بین تواناسازی و حمایت شاید همان کلید اصلی کمک به دوستان، اعضای خانواده و افراد موردعلاقه‌مان باشد.
تواناسازی در مقابل حمایت
براساس پژوهشی در سال 2021، دریافت حمایت از خانواده، دوستان و سایر اعضای شبکۀ اجتماعی برای کسانی که با پیامدهای عملی و هیجانی بیماری‌های سلامت روان و اختلالات مصرف مواد مخدر درگیرند می‌تواند مفید باشد. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که داشتن پیوندهای قوی با دیگران چگونه می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تقویت و از آن حمایت کند.
پژوهش دیگری در سال 2019 به این نتیجه رسید کسانی که برای اختلالات مصرف مواد مخدر دارند دورۀ درمانی می‌گذرانند می‌توانند از فواید ایجاد و حفظ روابط مثبت بهره ببرند. پژوهشگران در ادامه اعلام کردند که افزودن اعضای خانواده به روند درمان می‌تواند به بهتر شدن خروجی‌ها کمک کند.
روابط مثبت می‌تواند حمایت اجتماعی را تأمین کند. انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA) حمایت اجتماعی را این‌گونه تعریف می‌کند: تواناسازی به معنای حمایت نیست. رفتارهای تواناسازانه، از طریق حمایت یا محافظت از فرد در مقابل تجربۀ کامل پیامدهای عملکردهایش، درنهایت موجب تداوم مشکل می‌شوند. حمایت کردن از فرد او را قادر می‌سازد در مسیر تجدید قوا و بازیابی توان خود قدم‌های فعالانه بردارد.
رفتار توانا‌ساز چیست؟
رفتارهای توانا‌ساز یکی از سازوکارهای رایج تاب‌آوری است که در خانواده‌هایی دیده می‌شود که عضوی از آنها دارای مشکل سلامت روان یا اختلالات مصرف مواد مخدر است. پژوهشگران معتقدند افراد با این هدف درگیر رفتارهای توانا‌ساز می‌شوند که:
• تلاش کنند وضعیت نامطلوب را تغییر دهند
• کنترل را دوباره به دست بیاورند
• ثبات را افزایش دهند.
این گونه رفتارها ممکن است از دور حمایتگرانه به نظر برسند، ولی رفتارهای تواناسازانه در خدمت همکاری با رفتارهای مشکل‌زا و تقویت آنها قرار می‌گیرند. هرچند همه می‌توانند فردی توانا‌ساز باشند، APA این گونه توضیح می‌دهد: کسانی که درگیر رفتارهای تواناسازانه می‌شوند از قدرت ویران‌گری رفتارهای فرد دیگر آگاهند و سعی می‌کنند هرچه از دستشان برمی‌آید، انجام دهند تا از بروز مشکل پیشگیری کنند. همچنین ممکن است احساس کنند ناتوان‌اند و قدرتی ندارند.
تواناسازی ممکن است بخشی از مشکل وابستگی متقابل بزرگ‌تری باشند که در روابط رخ می‌دهد. ممکن است در ظاهر این گونه به نظر برسد که فردی عزیز دارد بیش از حد کار می‌کند تا بتواند وضعیت را تعدیل و جبران کند. هرچند از دور شاید حمایتگرانه به نظر برسد، درواقع باعث ایجاد و افزایش وابستگی می‌شود. در چنین سناریویی فرد مبتلا به مشکل سلامت روان یا اختلال مصرف مواد مخدر استقلال خود را از دست می‌دهد و قدرت کافی برای بهبودی یا ایجاد تغییرات ضروری را پیدا نمی‌کند.
پژوهشی در سال 2021 دریافت اگر عضوی از خانواده یا فرد موردعلاقه فاقد منابع تاب‌آوری باشد، خطر وابسته شدن متقابل به میزان 3/14 برابر بیشتر است. این پژوهش اعلام کرد تواناسازی یعنی ناتوان‌سازی.
بنیاد هزلدن بتی فورد، مجموعه‌ای پیشگام و غیرانتفاعی در مراقبت از بیماران بستری و سرپایی مبتلا به مشکلات سلامت روان و مصرف مواد مخدر، می‌گوید در خانواده‌هایی که اختلالات مصرف مواد
مخدر وجود دارد رفتارهای مربوط به وابستگی متقابل و تواناسازی ممکن است شامل این موارد باشد:
• تلاش برای محافظت از فرد عزیزتان در مقابل تجربۀ پیامدهایی که می‌تواند به رشد او کمک کند (مانند پرداخت قرض‌های چشمگیر)
• مخفی نگه داشتن مصرف مواد مخدر یا الکل آنها یا بهانه‌تراشی برای عملکردهایشان
• سرزنش دیگران به دلیل چالش‌های فرد عزیزتان
• تلاش برای به دست آوردن کنترل نسبت به آنچه خارج از کنترل شماست
• پرهیز از مواجهه یا پرداختن به موضوعاتی مرتبط با مصرف مواد مخدر و الکل
رفتار حمایتگرانه چیست؟
• گوش کردن به آنها
• بیان کردن جملات تشویقی و انگیزشی
• منبع بودن برای آنها
• پرهیز از تلاش برای حل همۀ مشکلات آنها
• بهبود آنها را مسئولیت خود ندانستن (شما مسئول هیچ کس جز خودتان نیستید)
پژوهش کمّی مختصری در سال 2021 اظهار کرد مادرانی که فرزند نوجوان آنها با چالش‌های مصرف مواد مخدر درگیرند در انعطاف‌پذیری خانوادگی با موانعی مواجه‌اند، به دلیلِ:
• منابع مالی محدود
• کمبود همبستگی خانوادگی یا احساس باهم بودن
• کمبود حمایت خانوادگی
چگونه می‌توانم بدون تواناسازی حمایت کنم؟
پژوهشی که به آن اشاره شد این را هم ذکر می‌کند که خانواده‌ها از طریق گنجاندن ارزش‌های مذهبی بیشتری که می‌توانند به تقویت و استحکام خانواده‌شان کمک کنند، قادرند به حمایت بدون تواناسازی بپردازند. مطالعۀ دیگری در سال 2020 راه‌های بیشتری برای حمایت بدون تواناسازی پیشنهاد کرد، ازجمله:
• همدلی
• احترام
• تشویق.
اگر درست نمی‌دانید آنچه دارید انجام می‌دهید تواناسازی است یا حمایت، می‌توانید به این نکته توجه کنید که آیا دارید به فرد عزیز خود کمک می‌کنید به خودش کمک کند یا نه. این روش نیز مفید است که دغدغه‌های صادقانۀ خود را به طور مستقیم ابراز کنید یا، هرگاه که مقدور بود، به پرسش‌ها پاسخی صادقانه بدهید.
بیایید جمع‌بندی کنیم
کمک کردن به دوستان، اعضای خانواده یا عزیزانی که با مشکلات سلامت روان یا سوءمصرف مواد مخدر درگیرند ممکن است چالش‌برانگیز و گیج‌کننده باشد. ممکن است بخواهید از طریق تلاش برای کنترل رفتار آنها یا پول دادن به ایشان، آنها را از دل مشکلات بیرون بکشید. و البته ممکن است متوجه شده باشید که این کارها چندان هم جواب نمی‌دهد.
وقتی شک می‌کنید که آیا دارید بهترین کار را می‌کنید یا وقتی نمی‌دانید در گام بعدی باید چه کنید، سعی کنید دوباره به مفهوم حدومرزها بازگردید. رفتارهای تواناسازانه فاقد حدومرزند و موجب استمرار مشکل می‌شوند. رفتارهای حمایتگرانه به فرد ای قدرت را می‌دهند که از طریق انتخاب‌های خودش در مسیر بهبودی‌اش گام بردارد.
نظرتان را درمورد کارگاه با ما به اشتراک بگذارید