وقایع تروماتیک یا آسیبزا ممکن است در هر سنی رخ بدهد و بر سلامتی جسمانی و روانی شما تأثیرات بلندمدت بگذارد. تجربۀ هر فرد منحصر به خود اوست، ولی دلایل مشترکی وجود دارد و بسیاری از افراد نیز علائم استرسِ پسآسیبی یکسانی را تجربه میکنند، همچون اضطراب، پسنگاه (بازگشت به گذشته) و خواب مختلشده.
در جامعۀ پزشکی اختلاف نظرهایی وجود دارد بر سر اینکه چه چیزی باعث ایجاد تروما میشود. همچنان که پژوهشگران و رواندرمانگران بیشتر میآموزند، گفتگو بر سر تعریف تروما بیشازپیش بر مبنای شواهد جدید ادامه مییابد. با کمک درمان صحیح و حمایت اجتماعی – بهویژه از طریق تروماتراپی – بسیاری از افراد میتوانند بر این عوارض منفی غلبه کنند، کیفیت بهتری از زندگیشان تجربه کنند و به سمت شفا حرکت کنند.
تروما چیست؟
تروما مربوط میشود به پاسخ شما در پیِ رخدادی که از نظر روانی شما را از پای درمیآورد و معمولاً به شوک، انکار و تغییراتی در بدن، ذهن و رفتارتان منجر میشود. طبق نظر دایرۀ اجرایی سوءمصرف مواد و خدمات بهداشت و درمانی (SAMHSA)، تروما رخدادی است که تجربهاش برایتان زیانبخش یا کشنده باشد. تروما بر سلامتی روانی، جسمانی، هیجانی، اجتماعی یا روحانی شما تأثیرات نامطلوبی میگذارد.
تروما معمولاً با رخدادهای خاصی در ارتباط است، مثل حملۀ خشونتآمیز جسمی یا جنسی، خشونت یا تصادف. ولی ممکن است شامل پاسخ به رخدادهای تکرارشونده نیز بشود، مانند بدرفتاری عاطفی طولانیمدت یا نادیده گرفته شدن در دوران کودکی. اینگونه نیست که هر کس رخدادی آسیبزا را تجربه کند، حتماً با تأثیرات بلندمدتش درگیر خواهد شد. حدود 20 درصد از کسانی که رخدادی آسیبزا تجربه کردهاند دچار اختلال فشار روانی پس از آسیب (PTSD) میشوند و خیلیهای دیگر هم ممکن است علائم زیرآستانهای استرس پسآسیبی را داشته باشند.
ترومای پیچیده
ترومایی که در طول زمان به شکل تکرارشوندهای رخ میدهد ممکن است اثری تراکمی داشته باشد. به این وضعیت ترومای پیچیده میگویند. ترومای پیچیده غالباً با ترومای کودکی در ارتباط است. تجربههای زودهنگام تروما میتوانند بعدها در زندگیتان رد پایی عمیق بر نگرشتان به جهان، احساستان به خود و روابطتان باقی بگذارد.
آثار روانی و جسمانی تروما چیست؟
تروما میتواند بر جنبههای مختلفی از زندگی شما تأثیر بگذارد، ازجمله بر سلامتی هیجانی، اجتماعی و جسمانی شما. در زمان وجود بالاترین سطح استرس، بدن و ذهن شما از پا درمیآید و سیستم عصبی پاسخِ جنگ و گریز یا در جا منجمد شدن میدهد. نشانههای استرس پسآسیبی همان ردهای حسی سیستم عصبی ازپادرآمدۀ شما هستند – بدن و ذهن شما همزمان با وقوع رخدادهای ترومایی نمیتواند آنها را به طور کامل پردازش کند.
رایجترین نشانههای پس از تروما عبارتاند از:
• افکار مزاحم، از قبیل بازگشت به گذشته (فلاشبک) یا کابوس
• پرهیز از چیزهایی که شما را به یاد تروما میاندازند، ازجمله آدمها، مکانها یا اشیا
• هشیاری مفرط یا آگاه بودن زیاد نسبت به خطر
• بهسادگی یکه خوردن یا از جا پریدن
• فعال شدن با راهاندازهایی (تریگرهایی) که شما را به یاد آن تروما میاندازند، چه هشیارانه و چه نیمههشیارانه
• تغییر در نگاهی که به خودتان دارید، مثلاً باور به اینکه «بد» هستید، یا احساس گناه یا شرم مفرط
• آستانۀ تحمل پایین، به این معنی که بهسادگی احساس میکنید از پا درآمدهاید یا بهسختی میتوانید هیجانهای خودتان را کنترل کنید
استرس برخاسته از تروما میتواند خودش را در سلامتی فیزیکی شما نیز نشان بدهد. آثار بدنبنیاد را به عنوان نشانههای جسمانی میشناسند و عبارتاند از:
• درد مزمن
• مشکلات خواب
• درد قفسۀ سینه
• سردرد
تروما چقدر رایج است؟
طبق اعلام انستیتو سیدران، تروما در ایالات متحدۀ آمریکا فراگیر است.
• حدود 70 درصد از بزرگسالان آمریکایی حداقل یک بار یک رخداد ترومایی را تجربه کردهاند. البته همۀ کسانی که تجربۀ تروما دارند به اختلال فشار روانی پس از آسیب (PTSD) دچار نمیشوند.
• حدود 20 درصد از این تعداد معیارهای PTSD را دارند.
• زنان 2 برابر بیش از مردان احتمال دارد که به PTSD دچار شوند.
• ریسک ابتلا به PTSD بر اساس نوع تروما متفاوت است. این ریسک بهویژه پس از تجاوز (49 درصد)، حملۀ خشونتآمیز جسمی (حدود 32 درصد) و سایر حملههای جنسی (24 درصد) بالاتر است.
براساس نظر مراکز کنترل و پیشگیری بیماریها، تجربههای نامطلوب دوران کودکی – رخدادهای بالقوه ترومایی که در کودکی رخ میدهند – رایجاند:
• حدود 61 درصد از بزرگسالانی که در 25 ایالت مورد مطالعه قرار گرفتند گزارش کردند که دستکم یک تجربۀ نامطلوب کودکی داشتهاند، از قبیل خشونت، سوءرفتار، غفلت و سوءمصرف مواد در خانه.
• حدود یکششم افراد گزارش کردند که 4 تجربۀ نامطلوب دوران کودکی یا بیشتر داشتهاند.
• زنان و بعضی اقلیتهای قومی بیش از سایرین در معرض ریسک تجربۀ 4 تجربۀ نامطلوب دوران کودکی یا بیشتر بودند.
دلایل و انواع تروما
تروما کمتر به خود رخداد میپردازد و بیشترش به این مربوط میشود که شما چگونه واکنش نشان دادهاید. ولی بعضی رخدادها احتمال بیشتری دارد که به تروما منجر شوند. شبکۀ ملی استرس تروماتیک کودکان گزارش کرده که این وقایع ممکن است به تروما منجر شوند:
• ترومای پزشکی
• ترومای جنسی
• ترومای خانوادگی
• ترومای پناهندگی
• سوگ ترومایی
• تروریسم و خشونت
• خشونت شریک صمیمی
• ترومای فاجعه
• مورد غفلت واقع شدن در کودکی
بنیاد جِد، مجموعهای غیرانتفاعی که از سلامتی روان نوجوانان محافظت و از خودکشی ایشان پیشگیری میکند، تروما را به این سه نوع دستهبندی میکند:
• ترومای هیجانی: احساساتی که وقایع آسیبزا و تروماتیک در ما باقی میگذارند. اگر شخصیت کسی با احساس ناامنی در بدنش شکل گرفته باشد، ترومای هیجانی میتواند عملکرد مغز را دگرگون کند و به احساس ناامیدی گسترده منجر شود.
• ترومای پیچیده: مجموعهای از حوادث ترومایی که میتوانند اثری ماندگار داشته باشند.
• ترومای ثانویه: این نوع تروما، که به آن ترومای نیابتی نیز میگویند، مربوط میشود به شاهد بودنِ تروما. اگر شاهد یک رخداد ترومازا باشید، ممکن است بر سلامتی هیجانی شما تأثیر بگذارد و شایستۀ حمایت، همدردی و شفقت است.
ترومای کوچک و ترومای بزرگ
بعضی متخصصان بالینی تروما را به دو دستۀ رخدادهای «بزرگ» و «کوچک» تقسیم میکنند. تروماهای بزرگ معمولاً با PTSD مرتبطند، از قبیل جنگ و تجاوز جنسی. تروماهای کوچک شامل تغییرات بزرگ زندگی، بدرفتاری عاطفی یا قلدری میشود.
ولی تقسیم کردن تجربههای تروماتیک به این دو گروه مناقشهبرانگیز است. به مرور زمان، قرار گرفتن چندباره در معرض تروماهای کوچک ممکن است همان اندازه آسیب هیجانی ایجاد کند که قرار گرفتن در معرض تروماهای بزرگ، بهخصوص اگر در دوران کودکی تجربه شود و در ترومای پیچیده.
تمام زخمهای هیجانی و عاطفی سزاوار همدردی و حمایتاند و تمام رخدادهایی که به آسیب منجر میشوند نیاز به اعتباریابی و حمایت را موجه میسازند.
کدام بیماریهای سلامت روان با تروما در ارتباطند؟
تروما با بیماریهای متعددی در ارتباط است، ازجمله:
اختلال فشار روانی پس از حادثه (PTSD)
همۀ کسانی که آسیب و تروما را تجربه میکنند، دچار PTSD نمیشوند، ولی حدود 20 درصد آنها معیارهای تشخیصیاش را دارند.
اختلالهای تجزیهای
تجزیه یا گسست پاسخی رایج به تروماست. طبق اعلام انجمن روانپزشکی آمریکا، 90 درصد از اختلالهای تجزیهای میتوانند با تروما مرتبط باشند. اختلالهای تجزیهای عبارتاند از:
• اختلال هویت تجزیهای
• یاد زدودگی تجزیهای یا گریز تجزیهای
• اختلال مسخ شخصیت/مسخ واقعیت
اختلال شخصیت مرزی
براساس پژوهشی که در سال 2021 انجام شد، در 30 تا 90 درصد موارد، اختلال شخصیت مرزی با سوءرفتار و غفلت در زمان کودکی مرتبط است.
افسردگی
افسردگی، که ویژگیاش کمبود انرژی و احساس بیارزشی است، در کنار سایر علائم، پاسخی رایج به تروماست.
اختلالات اضطراب
نشانههای اضطراب، مانند احساس بیم و وحشت، معمولاً با نشانههای PTSD همپوشانی دارند. هنگامی که با چیزی مواجه میشوید که شما را به یاد یک تروما میاندازد، ممکن است اضطراب نیز فرابرسد. بعضی افراد ممکن است به اختلالات اضطراب مرتبط با تروما دچار شوند.
چگونه میتوان از تروما شفا یافت
هرچند بهبود یافتن از تروما ساده نیست، ممکن و شدنی است. رواندرمانی متمرکز بر تروما یکی از مفیدترین چیزهایی است که میتوانید برای بهبود انجام بدهید. انجمن روانپزشکان آمریکا درمانهای زیر را قویاً برای تروما توصیه میکند:
• رفتاردرمانی شناختی (CBT)
• درمان پردازش شناختی (CPT)
• prolonged exposure (PE) therapy
این انجمن همچنین، به طرز مشروط، درمان حساسیتزدایی و بازپردازشی از طریق حرکت چشم (EMDR) و درمان مواجهۀ روایی (NET) را نیز توصیه میکند.
علاوهبر رواندرمانی سنتی، هنرهای بیانی مانند نوشتن خلاق یا تئاتر نیز میتوانند به شفا یافتن از تروما یاری برسانند. پژوهشی در سال 2019 نشان داد که نوشتن بیانگرانه میتواند انعطافپذیری در برابر تروما را بهبود ببخشد.
برای خیلی از افرادی که تروما را تجربه کردهاند خودمراقبتی و خودشفقتی دشوار است. رواندرمانگران تروما میتوانند با شما کار کنند تا مهارتهایتان را در این حوزهها افزایش دهند؛ کاری که میتواند آثاری ماندگار بر بسیاری از حوزههای زندگیتان باقی بگذارد.
آموزش روانی نیز میتواند شما را در درک کردن نشانههایتان یاری دهد؛ کاری که میتواند گامی بزرگ در مسیر شفا یافتن باشد. خواندن قصههای درمان تروما از متخصصان پیشرو میتواند قدرتبخش و الهامبخش باشد.
نظرتان را درمورد کارگاه با ما به اشتراک بگذارید