شما چکی چندمیلیونی به کسی داده‌اید که موعدش امروز است و البته در هفتۀ اخیر درآمدی نداشته‌اید. آیا هنوز هم ممکن است که این مشکل مالی‌تان برطرف شود؟ قطعاً! حتی در دشوارترین موقعیت‌ها و احساس‌ها همچنان امید می‌تواند وجود داشته باشد. امیدواری چیزی فراتر از تفکر آرزومندانه است، چرا که به خوش‌بینی و نیروی اراده نیاز دارد.
امید وضعیتی ذهنی است که می‌توان آن را آموخت. در ادامۀ این مقاله می‌آموزید:
• امید یعنی چه
• آیا امید یکی از عواطف است
• مثال‌هایی از امیدواری
• امیدواری چه اهمیتی دارد
• راهکارهایی برای امیدوارتر شدن.
امید یعنی چه؟
امید یعنی باور به اینکه آیندۀ شما از امروزتان بهتر خواهد بود و اینکه شما توانایی‌اش را دارید که چنین چیزی را محقق کنید. پس هم به خوش‌بینی ربط دارد و هم به رویکردِ «من می‌توانم». تعریف امید بر اساس «نظریۀ امید» است؛ یک مفهوم روان‌شناسی مثبت‌نگر که چارلز سیندر روان‌شناس مطرحش کرده. روان‌شناسی مثبت‌نگر مطالعۀ علمی دربارۀ این است که چه چیزی زندگی را ارزشمندِ زیستن می‌کند. این شاخه از روان‌شناسی به‌جای درمان ضعف‌ها یا بیماری‌ها بر ایجاد نقاط قوت و صفت‌های مثبت تمرکز می‌کند.
براساس نظریۀ امید، امیدواری سه بخش مجزا دارد:
• هدف. داشتن هدف سنگ بنای امید است. هدف‌ها می‌توانند بزرگ یا کوچک باشند. هدف شما ممکن است رفتن به دانشگاه باشد یا شروع تمرین یوگا.
• عاملیت (نیروی اراده). عاملیت یعنی توانایی حفظ انگیزه برای رسیدن به هدفتان. عاملیت مربوط است به این باور که اتفاق‌های خوب از دل کارهای خودتان بیرون می‌آید.
• گذرگاه. گذرگاه مسیر مشخصی است که برای رسیدن به هدف خود می‌سازید. اگر اولین گذرگاهتان جواب نداد، حل مسئله می‌کنید و گذرگاه تازه‌ای می‌یابید. کسانی که امید بسیار دارند می‌دانند که از موانع گریزی نیست و اینکه ممکن است برای رسیدن به هدفتان بارها و بارها تلاش لازم داشته باشید.
آیا امید یکی از عواطف است؟
درست است که امید حتماً با عواطف ما سروکار دارد، خودش به‌تنهایی از عواطف نیست. امیدواری یک نوع طرز فکر یا شکلِ بودن است. پس معنایش این است که امیدواری را می‌توان یاد گرفت. همچنین امید با آرزو هم فرق دارد. لازمۀ امید اقدام کردن به سمت یک هدف است، درحالی‌که آرزو از کنترل شما خارج است. مثلاً اگر در رستوران باشید و بگویید: «امیدوارم غذام داغ‌داغ به دستم برسه»، درواقع آرزوست و نه امید، چون شما هیچ کنترلی بر این موضوع ندارید.
انواع هدف‌ها
در نظریۀ امید دو نوع پیامد هدف وجود دارد: مثبت (وجود چیزی) و منفی (وجود نداشتن چیزی).
نوع 1: پیامد هدف مثبت
• رسیدن به هدف برای اولین بار. می‌خواهید ماشین نو بخرید.
• استمرار هدف فعلی. می‌خواهید پرداخت قسط‌ها را ادامه بدهید تا بتوانید ماشین خودتان را نگه دارید.
• افزایش آنچه از قبل آغاز شده. می‌خواهید رانندۀ بهتری شوید.
نوع 2: پیامد هدف منفی
• بازداشتن چیزی برای اینکه هرگز رخ ندهد. شما هر روز میوه و سبزی می‌خورید تا از بیماری دور بمانید.
• بازداشتن چیزی برای اینکه به تعویق بیفتد. شما درخواست می‌کنید موعد قسط را عقب بیندازند تا مجبور نباشید فعلاً پرداختش کنید.
مثال‌هایی از امیدواری
نظریۀ امید به شما می‌آموزد که امید را در تمام حوزه‌ها به زندگی‌تان راه بدهید، ازجمله موقعیت‌های استثنایی و عادی.
مثال 1. جان به‌شدت افسرده است و سه روز است از رخت‌خواب بیرون نیامده. او می‌داند که اگر امروز بتواند کمی فعال‌تر بشود، حالش هم بهتر خواهد شد.
هدف. هدف جان این می‌شود که امروز کمی فعال‌تر باشد.
عاملیت. داشتن نیروی اراده همراه با افسردگی دشوار است، ولی جان به خودش با این واقعیت انگیزه می‌بخشد که اگر از رخت‌خواب خارج شود، حالش بهتر خواهد شد.
گذرگاه. جان این طور برنامه‌ریزی می‌کند که دوش آب گرم بگیرد، صبحانۀ مختصری بپزد و همین اطراف قدمی بزند. اگر هر کدام از این مسیرها جواب نداد، شاید یادداشت روزانه بنویسد یا به یکی از دوستانش زنگ بزند.
مثال 2. جولی به‌تازگی فهمیده که دیابت دارد. هرچند خبری ناگهانی و تکان‌دهنده بوده، جولی مصمم است که امیدوار بماند.
هدف. هدف جولی این می‌شود که تا حد امکان سلامتی‌اش را به دست بیاورد.
عاملیت. جولی فهرستی از انگیزه‌هایش تهیه می‌کند. او می‌داند که اگر استقامت به خرج بدهد، هدفش دست‌یافتنی است. او می‌داند که به‌خاطر عزیزانش و به‌خاطر خودش می‌خواهد که خوب بشود.
گذرگاه. جولی برای رسیدن به هدف سلامتی‌اش چندین استراتژی مختلف می‌چیند. او در برنامه‌ریزی خود یک رژیم غذایی سالم و ورزش روزانه را می‌گنجاند و تصمیم می‌گیرد هرآنچه می‌تواند، دربارۀ دیابت بیاموزد.
امیدواری چه اهمیتی دارد؟
اشخاصی که امید فراوان دارند در ساحت‌های متعددی از زندگی بهتر پیش می‌روند. براساس نظریۀ امید سیندر، سطوح بالاتر امید پیوند پیوسته‌ای دارند با خروجی‌های بهتر در زمینۀ سلامت روانی، سلامت جسمانی، دانشگاهی، ورزشکاری و روان‌درمانی.
فواید روان‌شناختی امید
افراد امیدوارتر معمولاً در سطوح بالاتری از سلامتی عمومی قرار دارند. در یکی از پژوهش‌ها، پژوهشگران ارتباط بین امید و سلامتی را در گروه نمونه‌ای متشکل از 13000 شرکت‌کننده بررسی کردند. این گروه پژوهشگر دریافت که شرکت‌کنندگان دارای امید بیشتر در گزارش خود به وجود این موارد اشاره می‌کنند:
• هیجان‌های مثبت بیشتر
• احساس قوی‌تر هدفمندی و معنا
• سطوح پایین افسردگی
• تنهایی کمتر
فواید جسمانی امید
در همان پژوهش با حدود 13000 شرکت‌کننده، پژوهشگران دریافتند که سطوح بالای امید بر سلامتی جسمانی نیز تأثیرگذار است. براساس این یافته‌ها، افراد امیدوارتر چنین تجربه‌هایی داشتند:
• سلامتی جسمانی بیشتر و بهتر
• کاهش خطر مرگ‌ومیر بر اثر تمام عوامل
• تعداد کمتر بیماری‌های مزمن
• احتمال کمتر ابتلا به سرطان
• مشکلات خواب کمتر
فواید اجتماعی امید
همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، سطوح بالای امید مرتبط است با تنهاییِ کمتر. داشتن هیجان‌های مثبت بیشتر همچنین می‌تواند کمکتان کند ارتباط قوی‌تری با دیگران برقرار کنید. در پژوهشی 6 ساله بر 975 نوجوان (کلاس 7 تا 12)، این امید بود که سلامتی و خوب بودن حال شرکت‌کنندگان را در آینده پیش‌بینی کرد، خصوصاً در سال‌های گذار مهم (آغاز دورۀ دبیرستان). پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که امید ویژگی مهمی است که رشد مثبت را در جوانی حمایت و تقویت می‌کند.
راهکارهایی برای امیدوارتر شدن
خبر خوب این است که امید مهارتی آموختنی است و تقریباً همۀ آدم‌ها می‌توانند یاد بگیرند که امیدوارتر باشند.
• هدف‌هایتان را به چشم چالش‌های هیجان‌انگیز ببینید. مدام تصور کنید که وقتی به آنجا رسیدید، چه احساسی خواهید داشت.
• منعطف و خلاق باشید. وقتی دارید به تعیین گذرگاه‌ها و راه‌هایتان می‌اندیشید، برنامه‌های جایگزین دوم و سوم و... هم در نظر بگیرید.
• انگیزه‌تان را افزایش دهید. برای دستیابی به هدف‌هایتان بر کدام توانایی‌هایتان می‌توانید تکیه کنید؟ در حال حاضر چه چیزی برایتان مفید است و جواب می‌دهد؟ در موقعیت‌های مشابه چه زمانی و چرا موفق بوده‌اید؟
• در انتظار موانع باشید. فراموش نکنید که بیشتر چیزهای باارزش به همین راحتی‌ها به دست نمی‌آیند.
• پافشاری کنید، حتی در موقعیت‌های استرس‌زا. این کار به شما کمک می‌کند مهارت‌های تاب‌آوری خودتان را بهبود دهید که آن نیز به نوبۀ خود کمکتان می‌کند در موقعیت‌های تحت فشار هم به اهداف خود دست یابید.
• هر بار یک گام بردارید. اگر برای رسیدن به هدف‌هایتان در حال تقلا و تلاشید، فقط به یک گام کوچکی فکر کنید که هر روز می‌توانید بردارید.
• برای خودتان اهداف والا ولی واقعی تعریف کنید. امید بیجا درواقع نتیجۀ امید کم است.
• به طنز پناه ببرید. وقتی احساس ناامیدی می‌کنید، یک فیلم خنده‌دار تماشا کنید. پژوهشی در سال 2003 نشان داد که خنده می‌تواند سطح امیدواری ما را افزایش دهد.
• از دیگران نیرو بگیرید. هرگاه احساس کردید دلسرد شده‌اید، به پادکسی الهام‌بخش گوش کنید یا زندگی‌نامۀ کسی را بخوانید که بر موانع متعدد غلبه کرده است.
بیایید جمع‌بندی کنیم
امید یعنی باور داشتن به اینکه آیندۀ شما بهتر از امروزتان خواهد بود و اینکه شما قادرید چنین چیزی را رقم بزنید. برای امید داشتن خوش‌بینی، انگیزه و استراتژی لازم است. بهترین نکته دربارۀ امید این است که مهارتی آموختنی است. با تمرین کردن شما می‌توانید رویکردی امیدوارانه پیدا کنید که البته سلامتی روانی و جسمانی‌تان را هم بهبود می‌دهد و حتی خطر مرگ را هم کم می‌کند. اگر تازگی‌ها امیدتان را از دست داده‌اید، بدانید که تنها نیستید. شما همیشه می‌توانید سراغ عزیزان خود بروید و از ایشان کمک بگیرید یا با روان‌درمانگری صحبت کنید تا استراتژی‌هایی برای بازیابی امیدتان طراحی کنید.
نظرتان را درمورد کارگاه با ما به اشتراک بگذارید