گستردگی شیوع بیماری کرونا، توجه ما را بیش از پیش به خدمات غیرحضوری جلب کرده است. تحقیقات به ما نشان می‌دهد که بسیاری حتی خریدهای ساده منزل را نیز از طریق فضای مجازی و استفاده از اپلیکیشن موبایل انجام می‌دهند. طبیعی است که یکی از جدیدترین خدماتی که در این حوزه مورد توجه قرار گرفته، مشاوره آنلاین یا روان‌درمانی غیرحضوری است. با توجه به حساسیت‌های این روش، انجمن روانشناسی آمریکا در مقاله‌ای به بررسی قوانین و شرایطی پرداخته که باید در طول جلسه به آن‌ها توجه شود. البته سازمان نظام روانشناسی نیز با برگزاری کارگاه‌های آموزشی تلاش دارد تا کیفیت مشاوره آنلاین را افزایش دهد. خوشبختانه این اطلاعات به ما کمک می‌کند تا بتوانیم با کیفیت بهتر و ساختارمند، جلسات مشاوره و درمانی را هدایت کنیم.
نکات اشاره شده در این مقاله بسیار مهم است. باید آن‌ها را جدی بگیرید. یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید مورد توجه قرار بگیرید، توجه به صلاحیت‌های حرفه‌ای مشاور یا روانشناس است. حتماً به شما توصیه می‌کنیم که مدارک فردی روانشناس خود را چک کنید یا در صورت تردید، حتماً از یک کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره وقت بگیرید. مراکز روانشناسی معتبر، موظف به جذب متخصصان دارای صلاحیت علمی، حرفه‌ای و اخلاقی هستند. بنابراین مراقب این فضای پر خطر باشید.
شرایط برگزاری جلسات مشاوره آنلاین
به صورت کلی می‌توانی شرایط برگزاری را در چند حوزه خاص طبقه‌بندی کنیم:
- توافق اولیه برای نحوه برگزاری جلسات (تلفنی، آنلاین به صورت تصویری یا آنلاین به صورت صوتی) و امضا برگه تعهدات
- بررسی صلاحیت حرفه‌ای، اخلاقی و علمی مشاور یا روانشناس
- امکانات اجرایی درمانگر و درمان‌جو
- توانایی درمانگر برای فعالیت در فضای آنلاین ( آیا رویکرد درمانی این اجازه را به او می‌دهد)
- ساختار روانی مراجع یا بیمار
توافق اولیه
زمانی که به کلینیک یا مطب یک روانشناس، مشاور و یا یک روان‌پزشک مراجعه می‌کنید، فرمی چند صفحه‌ای در اختیار شما قرار داده می‌شود که اطلاعات نظیر بیوگرافی فردی، سابقه بیماری‌های جسمی، سابقه بیماری‌های (اختلالات) روانی، سابقه مراجعه به روانشناس یا روان‌پزشک و دلیل مراجعه فعلی را شامل می‌شود. علاوه بر این‌ها، فرم تعهدی نیز وجود دارد که با توجه به رویکرد درمانی یا مشاوره متفاوت خواهد بود و مراجع یا درمان‌جو باید آن را امضا کند. البته روانشناس، مشاور یا روان‌پزشک نیز مجموعه تعهداتی به شما دارد که این تعهدات باید به دیوار سالن انتظار نصب شود تا شما آن‌ها را مطالعه کنید. این تعهدات مسئولیت هر دو طرف را نسبت به جلسات مشاوره و درمان مشخص می‌کند. اما مشاوره آنلاین تا حدودی متفاوت است. البته تمام مطالبی که در بالا به آن‌ها اشاره شد در این روش نیز صدق می‌کند، اما حساسیت بیشتری باید به کار گرفته شود. مثلاً باید از مراجع یا درمان‌جو درخواست کنیم که با دقت بسیار بالایی تعهدات را مطالعه کند و به آن‌ها پاسخ دهد. همچنین برخی از قوانین و ضوابط مشاوره آنلاین باید در این فرم گنجانده شود که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
صلاحیت روانشناس، مشاور یا روان‌پزشک
بررسی صلاحیت متخصصان سلامت روان از اهمیت بالایی برخوردار است. طبیعی است که افراد دارای صلاحیت حرفه‌ای، اخلاقی و علمی، به مراجع خود آسیب نمی‌زنند. اما در طرف دیگر، افرادی که فاقد این صلاحیت‌ها هستند، در طول جلسات ممکن است مرتکب اشتباهاتی غیرقابل جبران شوند. بنابراین حتماً این موضوع را با مشاور خود مطرح کنید. از او بخواهید رزومه‌اش را برای شما بفرستد. همچنین متخصصان سلامت روان باید مجوز کار و فعالیت داشته باشند. به هیچ عنوان به کسی که مجوز کار ندارد اعتماد نکنید. توصیه ما، مراجعه به کلینیک و مراکز روانشناسی و مشاوره معتبر است. این مراکز، مانند مرکز مشاوره و روانشناسی دانا، مجوز رسمی کار درمانی دارند. این مجوزها یا از بهزیستی است یا از سازمان نظام روانشناسی، در هر صورت مرکز باید از یکی از این دو مجوز را حتماً دارا باشد. مراکز تخصصی مشاوره و روانشناسی، از ساختار دقیق نظارتی برخوردار هستند که به آن‌ها کمک می‌کند تا فرآیند متخصصان سلامت روان را، حتی در جلسات آنلاین نیز، با دقت بالا رصد کنند. این ساختار احتمال آسیب و اشتباه را کاهش می‌دهد. بنابراین، مراقب باشید که پیش چه کسی می‌روید.
امکانات اجرایی
امکانات اجرایی طیف گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. در مرحله اول، باید به امکانات جلسه توجه کرد. مثلاً اتاقی که جلسات در آن برگزار می‌شود، هم برای درمانگر و هم برای درمان‌جو، باید شرایطی مانند نور کافی، فضای خصوصی، اینترنت پر سرعت را دارا باشد. یادمان باشد که برگزاری جلسه در اتاقی شلوغ، تمرکز را بر هم میزند بنابراین بهتر است جلسات در اتاقی خلوت برگزار شود. نرم افزارهای بسیاری وجود دارد که برای برگزاری جلسات این چنینی طراحی شده و کار شما را تا حدود زیادی ساده می‌کند. معمولاً افراد زمانی که از گوشی موبایل استفاده می‌کنند دائماً آن را دستشان نگه می‌دارند و یا آن را تکان می‌دهند. توصیه می‌کنیم که از لپ تاپ استفاده کنید. نحوه تنظیم وقت و پیگیری هزینه جلسات بخش دیگری از امکانات اجرایی است که یا توسط درمانگر انجام می‌شود یا توسط منشی او. یادمان باشد که در مشاوره آنلاین باید همان کیفیتی را اجرا کنیم که در جلسات حضوری اتفاق می‌افتد یا حداقل تلاش کنیم به آن نزدیک شویم. یادمان باشد که تحت هیچ شرایطی جلسه مشاوره نباید ضبط شود. اگر درمانگر یا مشاور برای سوپرویژن به ضبط جلسه نیاز دارد باید با اجازه کتبی مراجع این کار را انجام دهد. این قاعده برای مراجع نیز صادق است نباید جلسات توسط او ضبط شود.
توانایی درمانگر یا مشاور
شاید این دو مورد نهایی را بتوانیم مهم‌ترین شروط برگزاری جلسه مشاوره آنلاین در نظر بگیریم. متأسفانه بسیاری از روانشناسان یا مشاورینی که توانایی مدیریت مشاوره آنلاین را ندارند. فراموش نکنیم که این روش سخت‌تر از جلسات حضوری است و احتیاج به توجه و مهارت‌های بالاتری دارد. بنابراین درمانگران باید توانایی‌های خود را ارزیابی کنند. همان طور که گفتیم، دوره‌های آموزشی زیادی توسط سازمان نظام روانشناسی برگزار شده که متخصصان سلامت روان می‌توانند با شرکت در آن دوره‌ها، مهارت‌های خود را افزایش دهند. یکی از مهم‌ترین مواردی که به افزایش کیفیت مشاوره آنلاین کمک می‌کند، یادگیری زبان بدن است. شما باید بتوانید با توجه به حرکات بدنی مراجع سطح اضطراب او را بفهمید. ناآشنایی با زبان بدن سبب می‌شود که جلسات درمانی در مسیر اشتباهی قرار بگیرد. متخصصان رویکردهای هیجان مدار مانند EFT و ISTDP کار سخت‌تری پیشرو دارند. این رویکردها با توجه به ماهیت تجربی که دارند نیازمند حضور و اتحاد درمانی قدرتمندی هستند که ممکن است کار را دشوار کند. اما بهر حال تمرین و سوپرویژن ابزاری است که متخصصان این رویکردها می‌توانند برای تقویت خود از آن‌ها استفاده کنند.
ساختار روانی مراجع یا درمان‌جو
بخش نهایی ارزیابی ساختار روانی مراجع یا درمان‌جو است. باید بپذیریم که مشاوره آنلاین برای همه مناسب نیست. مثلاً فردی که ریسک خودکشی دارد، نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای است که مشاوره آنلاین نمی‌تواند آن‌ها را محیا کند. این افراد باید سریعاً ارجاع داده شوند. مشاوره آنلاین برای افراد خودشیفته و بوردرلاین مناسب نیست. ساختارهای روانی این افراد به گونه‌ای است که در فضای آنلاین راحت‌تر می‌توانند به فرافکنی بپردازند و از فضای درمانی خارج شوند. البته درمانگران با تجربه تر می‌توانند به این مراجعین کمک کنند اما توصیه می‌کند متخصصان جوان و کم تجربه این کار را انجام ندهند. در مرحله ارزیابی توصیه می‌کنیم که از مراجع تست بگیرید. بهتر است از تستهای بالینی مانند MCMI استفاده کنید که ساختار شخصیتی و اختلالات روانی را به ما نشان می‌دهد. قواعد جلسات حضوری همگی در مشاوره آنلاین نیز صدق می‌کند. به عنوان مثال اگر مراجع شما نیاز به خدامت دارویی داشت، حتماً او را به روان‌پزشک کلینیک ارجاع دهید. فراموش نکنیم که در برخی موارد دارودرمانی و روان‌درمانی مکمل یکدیگر هستند.
دوباره تاکید می‌کنیم که تحت هیچ شرایطی کیفیت جلسات آنلاین نباید افت کند. ما باید تمام تلاش خود را انجام دهیم تا خدمات روانشناسی و مشاوره با بالاترین کیفیت در اختیار مراجع یا درمان‌جو قرار بگیرد. این امر، مستلزم رعایت نکاتی است که نباید از قلم انداخت.
نظرتان را درمورد کارگاه با ما به اشتراک بگذارید